november 2022

Op de huid van een mens leven gemiddeld 500 tot 1000 bacteriën. De meeste van die organismen zijn te vinden op een plek die je niet meteen zou verwachten: je bovenarm. Daar leven gemiddeld ongeveer 44 bacteriesoorten.  

Je lichaam heeft echter ook plekken die bijna ‘bacterie-arm zijn’.. Achter je oren leven gemiddeld maar 15 soorten. 

Dat blijkt uit een wetenschappelijke studie, waarbij de huid van 10 proefpersonen tot op de millimeter werd uitgekamd om naar bacteriën te zoeken.  

1000 bacteriesoorten op je huid

Onderzoekers van de National Institutes of Health vroegen aan 10 proefpersonen om zich een week lang alleen met een milde zeep te wassen. Voor het daadwerkelijke experiment mochten ze zich 24 uur lang helemaal niet wassen. 

Aangekomen in het laboratorium werden alle deelnemers uitgebreid onderzocht. De wetenschappers namen bacteriemonsters van 20 plekken op hun lichaam. 

Hun wattenstaafjes schraapten langs de meest uiteenlopende lichaamsdelen: van de neusgaten tot de navel, de wenkbrauwen tot tenen. Ze kwamen zelfs tussen de benen van de proefpersonen. Uiteraard hadden al deze mensen vooraf toestemming gegeven. 

Op je voorhoofd leven relatief weinig soorten

De wetenschappers deden vervolgens een RNA-test om het genoom van de aangetroffen bacteriën in kaart te brengen. In totaal werden er bij het onderzoek ruim 112.000 bacteriën van 1000 verschillende soorten gevonden. Dat aantal is veel groter dan van tevoren werd verwacht.   

Toch zijn niet alle delen van onze huid zo drukbevolkt met bacteriën als je zou denken. Zo leven er relatief weinig soorten op ons voorhoofd – toch de plek waar vaak puistjes ontstaan. Ook op de schedel komen – net als achter de oren – relatief weinig bacteriën voor. 

De resultaten van de studie zijn gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Science. 

Volgens de onderzoekers zijn de meeste bacteriën op de huid niet schadelijk, maar voorkomen ze juist dat de huid geïnfecteerd raakt met micro-organismen van gevaarlijkere soorten. 

“We moeten niet denken dat alle bacteriën slecht zijn”, zo verklaarde hoofdonderzoekster Julie Segre bij de presentatie van het onderzoek. in de Britse krant The Independent. “Persoonlijke hygiëne is goed, maar schoner betekent niet automatisch gezonder.” 

Van je oksels tot je onderarm

Het grootste aantal bacteriën vonden de wetenschappers op vochtige en harige plekken van het lichaam, zoals de oksels. Maar de grootste diversiteit aan micro-organismen werd verrassend genoeg gemeten op droge en gladde stukken huid, zoals de onderarm.

“De harige en vochtige oksels zijn maar een klein stukje verwijderd van de onderarm”, aldus onderzoekster Segre. “Maar deze twee plekken zijn ecologisch net zo verschillend als een woestijn en een tropisch regenwoud.” 

Je lichaam wordt bedekt door ongeveer 2 vierkante meter aan huid. Daarmee is je huid meteen ook je grootste orgaan. 

Dat feitje vind ik fascinerend. Toen ik het voor het eerst hoorde, voelde ik me een beetje in de maling genomen. Je huid is toch geen orgaan? Als we aan onze organen denken, denken we meestal aan alles wat er onder onze huid zit: van je hart tot je nieren en je lever. 

Maar als je bedenkt dat al je huid bij elkaar ongeveer 17 kilo weegt, wordt het al een stuk logischer om het als een orgaan te beschouwen. Geen enkel ander lichaamsdeel is zo zwaar (je hoofd weegt bijvoorbeeld maar ongeveer 5 kilo). 

En belangrijker nog: onze huid doet veel meer dan we denken voor ons lichaam. In dit artikel zet ik de meest opvallende feiten en een mythe op een rij over het grootste orgaan van ons lichaam. 

Je huid: 7 feiten en een mythe

Iedere huid is anders. Zo haalde de Engelsman Gary Turner het Guinness Book of Record omdat hij zijn wangen, nekvel en buik maar liefst 15,8 centimeter kan uitrekken. 

Dat komt door een genetische afwijking, het zogenoemde Ethlers Danlos-syndroom. Deze aandoening zorgt ervoor dat het collageen in zijn huid niet goed functioneert. Zijn huid is daardoor extreem elastisch. Kijk maar.

Collageen bevindt zich de zogenoemde lederhuid. Dat is één van de drie lagen waaruit je huid bestaat. Dit zijn ze allemaal:

1. Opperhuid (epidermis)
2. Lederhuid (dermis)
3. Onderhuids bindweefsel (subcutis)

Samen zorgen deze huidlagen ervoor dat je huid gezond blijft. Door de wisselwerking van de verschillende lagen is je huid in staat tot ongelooflijke dingen.  

Je opperhuid vernieuwt zich elke 28 dagen 

De opperhuid of epidermis is de buitenste laag van je huid. Deze huidlaag vernieuwt zich gemiddeld één keer per 28 tot 30 dagen. 

De huidcellen die nu aan de buitenkant van je armen, benen en lijf zitten, noemen we de zogenoemde hoornlaag. Dat is de bovenste laag van de opperhuid. Gek genoeg zijn deze cellen al dood. 

Toch hebben ze een belangrijke functie. Ze beschermen je tegen uitdroging. En ze zorgen ervoor dat stoffen van buitenaf je lichaam niet kunnen binnendringen.  

Maar de dode huidcellen in je hoornlaag raak je langzaam kwijt door schilfering en celdeling. De cellen die nu op je armen, benen en de rest van je lijf zitten, zijn over een maand allemaal vervangen door nieuwe. 

Waar komt die gloednieuwe huid dan vandaan? Uit het het onderste gedeelte van je opperhuid, de zogenoemde slijmlaag of kiemlaag. Hier worden nieuwe huidcellen aangemaakt. Zodra die jonge cellen volgroeid zijn, werken zich langzaam een weg naar boven, naar de hoornlaag. 

(Op je huid leven trouwens ongeveer 1000 bacteriesoorten – en die zitten op onverwachte plekken).

Je opperhuid bepaalt je huidskleur 

Je huidskleur ontstaat door cellen in de kiemlaag, zogenoemde melanocyten. Ze produceren melanine. Dat is een de kleurstof die de huid beschermt tegen UV-straling. 

Hoe meer je jezelf blootstelt aan de zon, hoe meer pigment de melanocyten in de kiemlaag van je opperhuid aanmaken.

Maar de belangrijkste factor voor je huidskleur wordt al voor je geboorte bepaald. Mensen met een donkere huidskleur hebben niet méér melanocyten dan personen met een lichte huidskleur. Maar deze cellen produceren bij hen wel grotere pigmentkorrels, waardoor hun huid een donkerdere tint krijgt. 

Je lederhuid bepaalt hoeveel rimpels je hebt 

De lederhuid is de laag onder de opperhuid. Deze huidlaag transporteert voedingsstoffen naar de opperhuid, zodat daar nieuwe huidcellen kunnen groeien. De lederhuid is ongeveer 3 millimeter dik. 

In dit deel van je huid wordt collageen aangemaakt. Dit bindweefsel zorgt voor de stevigheid en elasticiteit van je huid. In het filmpje van Gary Turner zag je wat er gebeurt als je het niet hebt. Je huid wordt dan extreem rekbaar.  

Als we ouder worden, krijgen we hier allemaal een beetje last van. Na je 25e gaat je lederhuid steeds minder collageen produceren. Daardoor ontstaan er steeds meer rimpels in je huid. 

Sommige mensen geloven dat je deze rimpels kunt voorkomen door oefeningen te doen, waarbij je de huid van je gezicht rekt en strekt. Maar dat is een mythe. Er is weinig tot geen wetenschappelijk bewijs voor. 

Maar je lederhuid beschermt ook tegen virussen

De lederhuid speelt een belangrijke rol in je immuunsysteem. In deze huidlaag zitten namelijk de zogenoemde cellen van Langerhans. 

Deze lichaamscellen zorgen er in samenwerking met je T-cellen voor dat je lichaam antistoffen gaat aanmaken tegen virussen en bacteriën die je lichaam zijn binnengedrongen. . 

Je tatoeages blijven zitten dankzij je lederhuid 

Je lederhuid ruimt lichaamsvreemde stoffen op door er zogenoemde macrofagen op te sturen. Deze cellen kunnen vreemde deeltjes insluiten en inkapselen, zodat ze niet verder je lichaam in reizen. 

Dat proces wordt ook in gang gezet als je een tatoeage neemt. De macrofagen kapselen de inktdeeltjes in. Daardoor blijft de inkt voor altijd in je huid zitten. Alleen met een sterke laser is het mogelijk om macrofagen te vernietigen en de inkt te laten vervagen.  

Je onderste huidlaag houdt warmte vast

De onderste huidlaag is de subcutis of het onderhuids bindweefsel. Deze laag zit vlak boven je spieren en pezen. 

In de subcutis zitten ophopingen van vet die ervoor zorgen dat je lichaam warmte vasthoudt. Dit onderdeel van je huid speelt dan ook een belangrijke rol bij het regelen van je lichaamstemperatuur (de normale lichaamstemperatuur is trouwens géén 37 graden) 

Je buikje is onderdeel van je subcutis 

Het vet in de subcutis heeft veel nuttige functies. Zo ontstaan er in deze huidlaag kleine vetkussentjes rondom je spieren en botten (weet je trouwens hoeveel botten een mens heeft?).

Daardoor zijn deze delen van je lichaam beter beschermd als je valt. Maar soms vervloek je deze huidlaag misschien.

De subcutis is namelijk dikker op je schouders, billen en buik. Deze huidlaag bepaalt dan ook voor een groot deel onze lichaamsvorm. Als je een buikje hebt dat je met je handen kunt beetpakken, is dat meestal zogenoemd subcuteraal vet. Wees er dus zuinig op, want heeft een functie. 

Lees ook:

• Hoeveel botten heeft een mens eigenlijk?
• Hoeveel liter bloed heb je? En wat kun je daarvan missen?
• Hoe snel groeit je haar precies?