Je tanden poetsen voordat je gaat ontbijten? Ooit lachte ik vanaf bovenste bed van een hoogslaper keihard een goede vriend uit vanwege die gewoonte.
We waren op schoolkamp en hij stond ‘ochtends vroeg al voorovergebogen over de wasbak met zijn tandenborstel in zijn hand. ‘Sukkel’, riep ik. ‘Wat heeft dit nou voor zin? Straks gaan we ontbijten, dan zijn ze meteen weer vies.’
Maar wat blijkt? Zijn ritueel was niet onlogisch. Volgens veel experts op het gebied van tandheelkunde heeft het voordelen om je tanden voor het ontbijt te poetsen. Hoe zit dat?
Verjaag ‘slechte’ bacteriën uit je mond
Je poetst je tanden niet alleen om etensresten te verwijderen. Als je slaapt, bouwt zich een grote hoeveelheid bacteriën op in je mond.
Normaal gesproken zitten er in je mond ongeveer 10 tot 20 miljard bacteriën. Na een nacht slaap zijn het er ongeveer 50 miljard.
Let wel: de meeste bacteriën in je mond zijn goedaardig. Maar een deel van deze organismen veroorzaakt tandplak. Ze zetten suikers en koolhydraten in je mond om tot een zurig plaklaagje.
Als je meteen nadat je opstaat gaat ontbijten, is deze groep bacteriën extra groot. Je biedt ze een soort feestmaal aan. Je voedt de veroorzakers van tandplak met broodkruimels, jus d’orange of yoghurt. Daardoor kunnen er gaatjes in je tanden ontstaan.
Dat kun je in theorie voorkomen door voor het ontbijt te poetsen. Je verjaagt de ‘mee-eters’ dan voordat je gaat eten.
Maar je tanden poetsen voor het ontbijt heeft meer voordelen. Het laagje fluoride dat je op je tanden smeert, beschermt je gebit tijdens het eten tegen het zuur dat ontstaat onder invloed van de bacteriën die zijn overgebleven.
Ook voorkom je dat je de poetsbeurt na het ontbijt vergeet, bijvoorbeeld omdat je je moet haasten voor je werk.
Is poetsen na het ontbijt slecht?
Nee, zo belangrijk is het moment van poetsen nu ook weer niet. Het advies klopt in theorie. Maar er bestaat nog geen wetenschappelijk onderzoek waaruit blijkt dat mensen die na het ontbijt poetsen eerder gaatjes krijgen.
Daarnaast moet je bijzonder goed schrobben om alle bacteriën voor het ontbijt weg te krijgen uit je mond.
Volgens sommige experts kun je daarom net zo goed poetsen na je eerste maaltijd van de dag. Dan kun je niet alleen de bacteriën, maar ook de etensresten verwijderen. In dit artikel uit de New York Times gaan deskundigen met elkaar in discussie.
Zelf zal ik mensen in ieder geval niet meer uitlachen als ze voor de eerste maaltijd van de dag al met hun tandenborstel in de aanslag staan.
Toen ik de vriend op schoolkamp belachelijk maakt, gniffelden de bacteriën in mijn mond waarschijnlijk om mijn onwetendheid. Mijn gebit is niet meer in al te beste staat. Lees hoeveel tanden ik nog over heb.
Op de huid van een mens leven gemiddeld 500 tot 1000 bacteriën. De meeste van die organismen zijn te vinden op een plek die je niet meteen zou verwachten: je bovenarm. Daar leven gemiddeld ongeveer 44 bacteriesoorten.
Je lichaam heeft echter ook plekken die bijna ‘bacterie-arm zijn’.. Achter je oren leven gemiddeld maar 15 soorten.
Dat blijkt uit een wetenschappelijke studie, waarbij de huid van 10 proefpersonen tot op de millimeter werd uitgekamd om naar bacteriën te zoeken.
1000 bacteriesoorten op je huid
Onderzoekers van de National Institutes of Health vroegen aan 10 proefpersonen om zich een week lang alleen met een milde zeep te wassen. Voor het daadwerkelijke experiment mochten ze zich 24 uur lang helemaal niet wassen.
Aangekomen in het laboratorium werden alle deelnemers uitgebreid onderzocht. De wetenschappers namen bacteriemonsters van 20 plekken op hun lichaam.
Hun wattenstaafjes schraapten langs de meest uiteenlopende lichaamsdelen: van de neusgaten tot de navel, de wenkbrauwen tot tenen. Ze kwamen zelfs tussen de benen van de proefpersonen. Uiteraard hadden al deze mensen vooraf toestemming gegeven.
Op je voorhoofd leven relatief weinig soorten
De wetenschappers deden vervolgens een RNA-test om het genoom van de aangetroffen bacteriën in kaart te brengen. In totaal werden er bij het onderzoek ruim 112.000 bacteriën van 1000 verschillende soorten gevonden. Dat aantal is veel groter dan van tevoren werd verwacht.
Toch zijn niet alle delen van onze huid zo drukbevolkt met bacteriën als je zou denken. Zo leven er relatief weinig soorten op ons voorhoofd – toch de plek waar vaak puistjes ontstaan. Ook op de schedel komen – net als achter de oren – relatief weinig bacteriën voor.
De resultaten van de studie zijn gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Science.
Volgens de onderzoekers zijn de meeste bacteriën op de huid niet schadelijk, maar voorkomen ze juist dat de huid geïnfecteerd raakt met micro-organismen van gevaarlijkere soorten.
“We moeten niet denken dat alle bacteriën slecht zijn”, zo verklaarde hoofdonderzoekster Julie Segre bij de presentatie van het onderzoek. in de Britse krant The Independent. “Persoonlijke hygiëne is goed, maar schoner betekent niet automatisch gezonder.”
Van je oksels tot je onderarm
Het grootste aantal bacteriën vonden de wetenschappers op vochtige en harige plekken van het lichaam, zoals de oksels. Maar de grootste diversiteit aan micro-organismen werd verrassend genoeg gemeten op droge en gladde stukken huid, zoals de onderarm.
“De harige en vochtige oksels zijn maar een klein stukje verwijderd van de onderarm”, aldus onderzoekster Segre. “Maar deze twee plekken zijn ecologisch net zo verschillend als een woestijn en een tropisch regenwoud.”
Je lichaam wordt bedekt door ongeveer 2 vierkante meter aan huid. Daarmee is je huid meteen ook je grootste orgaan.
Dat feitje vind ik fascinerend. Toen ik het voor het eerst hoorde, voelde ik me een beetje in de maling genomen. Je huid is toch geen orgaan? Als we aan onze organen denken, denken we meestal aan alles wat er onder onze huid zit: van je hart tot je nieren en je lever.
Maar als je bedenkt dat al je huid bij elkaar ongeveer 17 kilo weegt, wordt het al een stuk logischer om het als een orgaan te beschouwen. Geen enkel ander lichaamsdeel is zo zwaar (je hoofd weegt bijvoorbeeld maar ongeveer 5 kilo).
En belangrijker nog: onze huid doet veel meer dan we denken voor ons lichaam. In dit artikel zet ik de meest opvallende feiten en een mythe op een rij over het grootste orgaan van ons lichaam.
Je huid: 7 feiten en een mythe
Iedere huid is anders. Zo haalde de Engelsman Gary Turner het Guinness Book of Record omdat hij zijn wangen, nekvel en buik maar liefst 15,8 centimeter kan uitrekken.
Dat komt door een genetische afwijking, het zogenoemde Ethlers Danlos-syndroom. Deze aandoening zorgt ervoor dat het collageen in zijn huid niet goed functioneert. Zijn huid is daardoor extreem elastisch. Kijk maar.
Collageen bevindt zich de zogenoemde lederhuid. Dat is één van de drie lagen waaruit je huid bestaat. Dit zijn ze allemaal:
Opperhuid (epidermis)
Lederhuid (dermis)
Onderhuids bindweefsel (subcutis)
Samen zorgen deze huidlagen ervoor dat je huid gezond blijft. Door de wisselwerking van de verschillende lagen is je huid in staat tot ongelooflijke dingen.
Je opperhuid vernieuwt zich elke 28 dagen
De opperhuid of epidermis is de buitenste laag van je huid. Deze huidlaag vernieuwt zich gemiddeld één keer per 28 tot 30 dagen.
De huidcellen die nu aan de buitenkant van je armen, benen en lijf zitten, noemen we de zogenoemde hoornlaag. Dat is de bovenste laag van de opperhuid. Gek genoeg zijn deze cellen al dood.
Toch hebben ze een belangrijke functie. Ze beschermen je tegen uitdroging. En ze zorgen ervoor dat stoffen van buitenaf je lichaam niet kunnen binnendringen.
Maar de dode huidcellen in je hoornlaag raak je langzaam kwijt door schilfering en celdeling. De cellen die nu op je armen, benen en de rest van je lijf zitten, zijn over een maand allemaal vervangen door nieuwe.
Waar komt die gloednieuwe huid dan vandaan? Uit het het onderste gedeelte van je opperhuid, de zogenoemde slijmlaag of kiemlaag. Hier worden nieuwe huidcellen aangemaakt. Zodra die jonge cellen volgroeid zijn, werken zich langzaam een weg naar boven, naar de hoornlaag.
Je huidskleur ontstaat door cellen in de kiemlaag, zogenoemde melanocyten. Ze produceren melanine. Dat is een de kleurstof die de huid beschermt tegen UV-straling.
Hoe meer je jezelf blootstelt aan de zon, hoe meer pigment de melanocyten in de kiemlaag van je opperhuid aanmaken.
Maar de belangrijkste factor voor je huidskleur wordt al voor je geboorte bepaald. Mensen met een donkere huidskleur hebben niet méér melanocyten dan personen met een lichte huidskleur. Maar deze cellen produceren bij hen wel grotere pigmentkorrels, waardoor hun huid een donkerdere tint krijgt.
Je lederhuid bepaalt hoeveel rimpels je hebt
De lederhuid is de laag onder de opperhuid. Deze huidlaag transporteert voedingsstoffen naar de opperhuid, zodat daar nieuwe huidcellen kunnen groeien. De lederhuid is ongeveer 3 millimeter dik.
In dit deel van je huid wordt collageen aangemaakt. Dit bindweefsel zorgt voor de stevigheid en elasticiteit van je huid. In het filmpje van Gary Turner zag je wat er gebeurt als je het niet hebt. Je huid wordt dan extreem rekbaar.
Als we ouder worden, krijgen we hier allemaal een beetje last van. Na je 25e gaat je lederhuid steeds minder collageen produceren. Daardoor ontstaan er steeds meer rimpels in je huid.
Sommige mensen geloven dat je deze rimpels kunt voorkomen door oefeningen te doen, waarbij je de huid van je gezicht rekt en strekt. Maar dat is een mythe. Er is weinig tot geen wetenschappelijk bewijs voor.
Maar je lederhuid beschermt ook tegen virussen
De lederhuid speelt een belangrijke rol in je immuunsysteem. In deze huidlaag zitten namelijk de zogenoemde cellen van Langerhans.
Deze lichaamscellen zorgen er in samenwerking met je T-cellen voor dat je lichaam antistoffen gaat aanmaken tegen virussen en bacteriën die je lichaam zijn binnengedrongen. .
Je tatoeages blijven zitten dankzij je lederhuid
Je lederhuid ruimt lichaamsvreemde stoffen op door er zogenoemde macrofagen op te sturen. Deze cellen kunnen vreemde deeltjes insluiten en inkapselen, zodat ze niet verder je lichaam in reizen.
Dat proces wordt ook in gang gezet als je een tatoeage neemt. De macrofagen kapselen de inktdeeltjes in. Daardoor blijft de inkt voor altijd in je huid zitten. Alleen met een sterke laser is het mogelijk om macrofagen te vernietigen en de inkt te laten vervagen.
Je onderste huidlaag houdt warmte vast
De onderste huidlaag is de subcutis of het onderhuids bindweefsel. Deze laag zit vlak boven je spieren en pezen.
In de subcutis zitten ophopingen van vet die ervoor zorgen dat je lichaam warmte vasthoudt. Dit onderdeel van je huid speelt dan ook een belangrijke rol bij het regelen van je lichaamstemperatuur (de normale lichaamstemperatuur is trouwens géén 37 graden)
Je buikje is onderdeel van je subcutis
Het vet in de subcutis heeft veel nuttige functies. Zo ontstaan er in deze huidlaag kleine vetkussentjes rondom je spieren en botten (weet je trouwens hoeveel botten een mens heeft?).
Daardoor zijn deze delen van je lichaam beter beschermd als je valt. Maar soms vervloek je deze huidlaag misschien.
De subcutis is namelijk dikker op je schouders, billen en buik. Deze huidlaag bepaalt dan ook voor een groot deel onze lichaamsvorm. Als je een buikje hebt dat je met je handen kunt beetpakken, is dat meestal zogenoemd subcuteraal vet. Wees er dus zuinig op, want heeft een functie.
‘Veelvraat’ is niet alleen een bijnaam voor iemand die veel eet. Het is ook de naam van één van de meest ongrijpbare roofdieren op aarde.
De veelvraat is een wezel- of marterachtige, die door sommige wetenschappers wordt omschreven als het sterkste dier op aarde (in verhouding tot zijn grootte). Maar er is één probleem.
Veel wetenschappelijk onderzoek om dat te bewijzen is er niet. Het is namelijk bijna onmogelijk om de veelvraat te bestuderen. Geen dier kan zich namelijk zo goed verstoppen als deze marterachtige. In dit artikel lees je alles over de veelvraat.
De veelvraat: hoezo die naam?
De veelvraat – of gulo gulo – lijkt op een kruising tussen een kleine beer en een otter. Het roofdier leeft in uiterst noordelijke sneeuwgebieden zoals Alaska, Siberië, Noord-Rusland en Scandinavië. Hieronder zie je een filmpje van het dier.
Bij de naam veelvraat verwacht je misschien een dier dat dag en nacht bezig is met eten. Maar schijn bedriegt. De soortnaam heeft niets te maken met het eetpatroon van deze marterachtige.
De maaltijden van de veelvraat zijn helemaal niet zo gigantisch. Als de dieren een grote prooi zoals een hert of geit vangen, schrokken ze niet alles in één keer op. Ze scheuren het karkas in stukken en begraven het voedsel op verschillende plekken. Zo leggen ze een voedselvoorraad aan voor magere tijden.
De naam van het dier slaat dan ook niet op zijn eetgedrag, maar is afgeleid van het oud-Noorse woord Fjellfräs, wat bergkat betekent. Kortom: de veelvraat is eigenlijk helemaal geen veelvraat.
Niet groot, wel sterk
Echt groot zijn de dieren ook niet. Van kop tot staart worden veelvraten hooguit een meter lang, hun gewicht ligt rond de twintig kilo.
Geen formaat waar je meteen van onder de indruk raakt misschien. Toch heeft de veelvraat de reputatie van een sluwe krachtpatser. Zo beschikt hij over een paar kaken waarmee hij met gemak een bot kan doorbijten, of bevroren vlees kan verslinden. En met zijn klauwen houdt hij de grootste dieren op afstand.
Uit ooggetuigenverslagen van wetenschappers blijkt dat de ‘gulo gulo’ in staat is om met een flinke beet en een paar uithalen van zijn klauwen wolven en rendieren te doden.
Volgens sommige biologen is de veelvraat relatief gezien (in verhouding tot zijn grootte) het sterkste wezen op aarde. Veel onderzoek om dat te bewijzen is er niet, sterke verhalen des te meer.
Veelvraat bij slot door
De beroemde Britse bioloog John Krebs beschrijft in dit krantenartikel bijvoorbeeld hoe een veelvraat een berghut met gedroogd vlees plunderde in Brits-Columbia. Het dier zou de sloten op de deur simpelweg kapot hebben geknaagd.
De eigenaar plaatste daarna meteen klemmen bij de hut, maar dat hielp weinig. Een dag later trof hij in de hut weer een veelvraat aan , die met twee klemmen op zijn poten toch nog een stuk vlees probeerde weg te slepen.
Ook observeerde Krebbs naar eigen zeggen een veelvraat van amper 18 kilo die het karkas van een berggeit vele kilometers met zich meesleepte – over bergen, door dicht struikgewas en zelfs over een drukke autoweg. Andere onderzoekers beschrijven situaties waarbij jonge veelvraten boomstammen optillen, die twee mensen samen niet van de grond zouden krijgen.
GPS als oplossing
Als het over het gedrag van de veelvraat gaat, blijft het vaak bij dit soort anekdotes en verslagen van korte ontmoetingen. Dat heeft alles te maken met de ongrijpbaarheid van deze soort.
De dieren houden zich vaak schuil in holen in de sneeuw, en hun leefgebieden zijn gigantisch. Eén veelvraat kan een gebied bestrijken van 620 vierkante kilometer.
Confrontaties met mensen gaan de dieren uit de weg. Zelfs deskundigen die zich jarenlang hebben verdiept in de soort, mochten tot voor kort van geluk spreken als ze er één konden opsporen.
Zo slaagden onderzoekers van de Amerikaanse Wildlife Conservation Society erin om een veelvraat (na hem uit te schakelen met een verdovingspijltje) een gps-band om te doen en hem zes weken lang te volgen.
De tocht die de wetenschapper daarna registreerden, was verbluffend. Het dier doorkruiste binnen zes weken drie Amerikaanse staten (Wyoming, Montana en Idaho) en legde bijna 1000 kilometer af. Geen enkele andere diersoort legt op het land zulke grote afstanden af.
Maar nog steeds blijven de meeste veelvraten ‘onder de radar’. De grote vraag is dan ook hoe veel van de dieren er nog over zijn.
Wetenschappers vermoeden dat de gigantische leefgebieden van veelvraten in Amerika, Scandinavië en Rusland steeds meer in stukjes worden ‘geknipt’ door de aanleg van wegen, dorpen en skigebieden.
Toch staat de veelvraat nog niet op de lijst van bedreigde diersoorten, omdat er simpelweg geen betrouwbare cijfers over hun aantallen zijn. In veel landen is de jacht op het dier helaas nog gewoon toegestaan.
Hoe lang moet je je tanden poetsen? Gezien het aantal vullingen in mijn gebit (en ik mis ook nog mijn voortand), ben ik de laatste van wie je advies over tandenpoetsen moet aannemen. Ik poetste vroeger nooit langer dan een minuut.
Als de tandarts zei dat ik langer moest poetsen dacht ik altijd: ja, maar het is jouw vak, jij bent er veel te veel op gefocust. Er zijn andere dingen belangrijker in het leven.
Dom, achteraf gezien. In dit artikeltje zet ik het wetenschappelijk advies op een rij waarmee jij je tanden wel goed onderhoudt. Waar komt dat advies van twee minuten tandenpoetsen precies vandaan? Klopt het wel? En hoe ontstaan gaatjes precies?
Maar als je dieper in deze deze studie duikt (daarvoor moet je de complete tekst opvragen), zie je dat mensen meer tandplak verwijderen als ze drie minuten poetsen, of zelfs langer. Het is dus beter om twee minuten als minimum te beschouwen.
De meeste mensen poetsen trouwens sowieso te kort. De gemiddelde poetstijd ligt op 45 seconden, zo blijkt uit dit Amerikaanse onderzoek. (al zijn Amerikanen misschien van nature nog iets vluchtiger dan Nederlanders ;-))
Als je van 45 seconden naar 2 minuten poetsen gaat, verwijder je daarmee 26 procent meer tandplak, zo blijkt uit hetzelfde onderzoek. Maar als je drie of vier minuten poetst, verwijder je nog meer.
Tandplak is trouwens de naam voor een schadelijk laagje op je tanden dat gedurende de dag ontstaat onder invloed van etensresten, slijm en bacteriën. Het verwijderen van dit laagje is het belangrijkste doel bij het poetsen van je tanden (al reinig je ook je tandvlees).
Zo ontstaan gaatjes
Gaatjes ontstaan namelijk door tandplak. De bacteriën in het gelige laagje zetten suikers en koolhydraten uit je eten om in zuren. En die tasten het glazuur van je tanden aan. Als dat gebeurt, vormen zich langzaam gaatjes in je tanden en kiezen.
Aangezien tandplak dezelfde kleur heeft als je tanden, kun je met je blote oog niet zien of je al genoeg hebt gepoetst. Kortom: je tanden kunnen er wel schoon uitzien. Maar dat betekent niet dat ze ook goed gereinigd zijn.
Tandenpoetsen in 10 seconden?
Denk niet dat je zelf wel kunt inschatten of je al drie minuten hebt gepoetst. De meeste mensen overschatten schromelijk hoe lang ze hun tanden schrobben, zo blijkt uit deze studie, soms wel met een halve minuut.
Gebruik dus altijd een tandenborstel met timer. Tenzij je in over een paar jaar de futuristische tandenborstel uit het onderstaande filmpje kunt aanschaffen, dan ben je binnen 10 seconden klaar. Ik kan niet wachten.
Als ik een stripheld zou zijn, zou ik er waarschijnlijk uitzien als op deze tekening. Mijn naam is Dennis Rijnvis. Ik ben schrijver, blogger en schreef als wetenschapsjournalist voor Quest en De Volkskrant. Op deze website deel ik inzichten over wetenschap, geschiedenis en zelfontwikkeling.
Op mijn andere blog Schrijfvis, geef ik schrijftips en advies voor storytelling.
Recente reacties