Bomen herkennen is lastig. Tenminste, dat vind ik. Laatst liep ik langs een gigantische boom op het schoolplein van mijn oude basisschool. We gebruikten de stam vroeger als doelpaal. De aanblik van de boom riep een nostalgisch gevoel op. Maar toen bedacht ik me iets geks: ik wist niet wat voor boomsoort het was.
Eigenlijk is dat raar. In Nederland wandel je elke dag langs tien tot honderd bomen. Maar veel Nederlanders – waaronder ikzelf dus – kunnen de meest simpele boomsoorten niet herkennen.
Welke boomsoorten herken jij als je door een bos loopt, of de wijk waarin je woont? Alleen in Nederland staan meer dan 5.000 soorten bomen.
bomen herkennen doe je zo
In dit artikel geef ik een overzicht van de meest voorkomende soorten bomen in Nederland. En ik probeer je met een goede beschrijving en foto’s een signalement te geven, zodat je ze zelf kunt herkennen tijdens je volgende wandeling.
1 – Grove den
De grove den (Pinus sylvestris) is een naaldboom met lange stengels aan de takken, waaraan verspreid staande naalden zitten. Een grove den kan 25 tot 35 meter hoog worden.
Uit onderzoek van de Universiteit Wageningen blijkt dat de grove den de meest voorkomende boomsoort in Nederland is. Ongeveer een derde van al onze bossen bestaat uit aangeplante grove dennen.
Hoe herken je de grove den?
Deze bomen kun je herkennen aan het oranje bruine schors bovenaan de stam. Verder staan de naalden in typisch patroon, twee aan twee (zie foto). De naalden zijn ongeveer 5 centimeter lang.
In het filmpje hieronder zie je beelden van de grove den en krijg je meer uitleg.
2 – eik
De eik (Quercus) is een boom waaraan, zoals de naam al zegt, eikels groeien. Meestal gebeurt dat in het najaar. Als eiken in een open omgeving groeien, kunnen ze tot 40 meter hoog worden. Ongeveer 18 procent van alle bomen in Nederland zijn eiken.
Eiken verspreiden zich overigens met behulp van hun eikels. Die vallen niet ver van de boom, en worden vaak verplaatst en elders begraven door eekhoorns. Vervolgens kan daar een nieuwe eik groeien.
Hoe herken je een eik?
Een eikenboom herken je aan de zogenoemde gelobde bladeren. Dat houdt in dat er inkepingen in het blad zitten die een wat afgeronde vorm hebben. Verder kan de stam erg dik worden en zijn de takken wat gebogen. Aan de eikels zitten relatief lange steeltjes. In het filmpje hieronder zie je dat goed.
3 – Berk
De berk (betula) komt eigenlijk overal op het noordelijk halfrond voor. Voor de Germanen was de berk een heilige boom. Ze geloofden dat de godin van de liefde, Freya, in deze bomen huisde. In Nederland hoort ongeveer 6 procent van alle bomen bij deze soort. De vraag is of dat zo blijft. Berken hebben erg ondiepe wortels, en zijn daardoor slecht bestand tegen de toenemende droogte.
Hoe herken je een berk?
Berken zijn één van de makkelijkst te herkennen boomsoorten in Nederland. De bomen hebben een opvallende witte bast en lichtgroene bladeren. Ze worden ook wel ‘de witte vrouwen met groene sluiers’ genoemd. De bladeren zijn ruitvormig en er zitten karteltjes aan de randen. Als de boom in bloei staat groeien er rupsvormige bloemen aan, die ‘katjes’ worden genoemd.
4 – Beuk
De beuk (Fagus sylvatica) is een breed uitgroeiende boom met takken waaraan zigzaggende twijgjes groeien. Aan de boom groeien beukennootjes die in het najaar eetbaar zijn. Beuken hebben een dicht bladerdak, dat zorgt voor voor veel schaduw. Ongeveer 4 procent van alle bomen in Nederland zijn beuken. Hieronder zie je een portret van één van de oudste beuken in Nederland.
Hoe herken je een beuk?
Je herkent een beuk aan de mooie koepelvormige kroon. De bomen worden ongeveer dertig meter hoog. De stam is opvallend glad. De bladeren van beuken zijn ovaalvormig met een relatief gladde rand. Beukennootjes groeien in een stekelig omhulsel, ook wel een bolster genoemd. Hieronder zie je een tekening uit een schoolboek uit de vorige eeuw.
5 – Wilg
De wilg (Salix) kom je in Nederland in vele vormen tegen: van treurwilg tot knotwilg, schietwilg of kraakwilg. Het zijn ijzersterke bomen die ook kunnen groeien in waterrijke gebieden. Veel wilgen kunnen zelfs overleven als ze een tijdje onderwater staan. In de bast van wilgen zit salicinezuur. Dat stofje werd lang gebruikt om pijnstillers te maken (weet jij eigenlijk hoe paracetamol werkt?)
Hoe herken je een wilg?
Sommige beuken zijn makkelijk te herkennen aan hun uiterlijk. De knotwilg aan zijn afgezaagde bovenkant, en de treurwilg en zijn lange slierten van bladeren die tot op de grond of in het water hangen.
Maar de beste manier om een wilg te herkennen, is kijken naar de bladeren. Die zijn lancetvormig, oftewel puntig, en aan de zijkanten zitten fijne karteltjes. Ze groeien in een soort spiraalvorm, verspreid rond de takken,
6 – Es
Essen (Fraxinus excelsior) zijn grote en snelgroeiende loofbomen. Ze worden vaak aangeplant in woonwijken en parken, omdat ze snel groeien, tot wel 60 centimeter per jaar. Een es kan een hoogte bereiken van ongeveer 40 meter.
Hoe herken je een es?
Een es heeft puntige, veervormige bladeren, die twee aan twee groeien aan olijfgroene twijgjes die uit de takken komen. Maar het meest opvallend zijn de donkere knoppen aan de takken. Dit zijn zogenoemde knopschubben, waaruit later nieuwe stengels groeien. In het filmpje hieronder worden de bladeren en de knoppen getoond.
7 – Populier
Populieren (Populus zijn slanke en hoge bomen die veel voorkomen in Nederlandse bossen. Al vanaf de middeleeuwen werd deze boomsoort in grote getale aangeplant, omdat populieren relatief snel groeien. Sommige soorten groeien wel drie meter per jaar.
Het hout van deze bomen werd vroeger gebruikt voor de productie van klompen, maar ook om verfpanelen van te maken. Zo is de Mona Lisa geschilderd op een paneel van populierenhout.
Hoe herken je een populier?
Populieren herken je aan de ruitvormige bladeren en lange bladstelen. Het bladerdak ruist door die lange stelen al bij het kleinste zuchtje wind. Aan die typische trillende bladeren kun je een populier het makkelijkst herkennen.
In dit filmpje zie je goed hoe populieren eruit zien:
8 – Iep
De iep (Ulmus) is een loofboom met gekartelde bladeren, die ongeveer dertig meter hoog kan worden. Iepen horen tot de oudste boomsoorten op aarde. Zelfs de Oude Grieken teelden deze boomsoort al om wijnranken te ondersteunen.
De bomen worden helaas vaak ziek door de zogenoemde iepenziekte, waarbij een schimmel de groei van nieuwe bladeren verstoort.
Hoe herken je een iep?
Je kunt de iep het beste herkennen aan het boomblad. De bladeren hebben bij de steel aan één kant een inkeping. Het lijkt bijna alsof iemand een hap heeft genomen uit de onderkant van het blad. In het onderstaande filmpje kun je dat goed zien.
9 – Linde
De linde is een markant geslacht van bomen dat al eeuwen als markeringspunt wordt geplant op Nederlandse pleinen en langs lanen. Deze bomen kunnen vele honderden jaren oud worden. Achter het gemeentehuis in Oisterwijk staat bijvoorbeeld de ‘duizendjarige Marialinde‘.
Hoe herken je een linde?
Een linde heeft hartvormige bladeren met een puntige top. Verder is deze boomsoort te herkennen aan de dieprode knoppen waaruit jonge twijgjes groeien. In het filmpje hieronder kun je de boombladeren en de stam in detail bekijken.
Heb je zelf veel kennis over bomen en zie je een foutje? Laat dat vooral weten in de comments. Overigens bleek de boom op mijn oude schoolplein ook een linde te zijn.
Lees ook:
– Dit zijn de oudste bomen van Nederland
– Hoeveel boomsoorten zijn er op aarde?
– Waarom de oudste boom ter wereld magische wortels heeft
Als ik een stripheld zou zijn, zou ik er waarschijnlijk uitzien als op deze tekening. Mijn naam is Dennis Rijnvis. Ik ben schrijver, blogger en schreef als wetenschapsjournalist voor Quest en De Volkskrant. Op deze website deel ik inzichten over wetenschap, geschiedenis en zelfontwikkeling.