Als het om slapen gaat, hebben paarden een eigenschap waar ik als mens jaloers op ben. De dieren hoeven niet te gaan liggen om onder zeil te gaan. Paarden kunnen staand slapen. Maar hoe doen ze dat precies? En waarom kunnen wij mensen dat niet?
Hoe slaapt een paard?
Om de slaapgewoontes van paarden te begrijpen, moet je terug naar het begin van de evolutie van dit dier: 10 miljoen jaar geleden.
Toen leefde de voorouders van moderne paarden al: de zogenoemde dinohippus. Die naam klinkt dinosaurusachtig, maar deze dieren leken al erg op de paarden die wij nu kennen. Ze waren ongeveer zo groot als zebra’s en hadden een schothoogte van 1,5 meter.
Een mens had een dinohippus waarschijnlijk met gemak kunnen berijden. Alleen waren er destijds nog geen mensen op aarde.
Waarom slapen paarden staand?
De voorouders van paarden graasden op grote vlaktes op het continent dat wij nu Noord-Amerika noemen. Op die vlaktes waren beschutte plekken moeilijk te vinden. Voor de dinohippus was het dus gevaarlijk om zomaar te ergens te gaan liggen om te slapen. Roofdieren konden van alle kanten op ze af komen.
Daarom ontwikkelden deze dieren in de loop van de evolutie de gewoonte om staand te slapen. Dat had een groot voordeel. Ze konden meteen wegrennen als ze werden aangevallen.
Staand slapen? Hoe kan dat?
Door die noodzaak van staand slapen is het lichaam van paarden op een speciale manier geëvolueerd. Een bijzondere groep van spieren, pezen en gewichtsbanden zorgt ervoor dat de dieren hun benen als het ware ‘op slot’ kunnen zetten.
Als ze deze groep van spieren en pezen gebruiken, kunnen ze met veel minder inspanning dan normaal rechtop blijven staan. Wetenschappers hebben een naam bedacht voor deze bijzondere eigenschap van paarden: het passief sta-apparaat.
Als de dieren slapen maken ze gebruik van dit sta-apparaat. Dat betekent trouwens niet dat ze helemaal geen energie gebruiken om overeind te blijven. Tijdens de slaap kunnen ze steeds maar één van hun vier benen helemaal ontspannen. Ze verdelen hun gewicht dan over hun overige drie benen. Gedurende de slaap geven paarden steeds een ander been rust.
Hoeven paarden nooit liggend te slapen?
Jawel. Ook een paard heeft in zijn stal een slaaphoekje nodig met stro of houtkrullen. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat de dieren vrijwel nooit in diepe slaap en REM-slaap komen als ze staan. En dat hebben ze wel nodig om goed uit te rusten.
Grofweg ziet het slaappatroon van een paard er ongeveer zo uit
- Slow wave sleep (SWS) – 5 tot 7 uur per dag, staand.
- Diepe slaap en REM-slaap – 0,5 uur per dag, liggend.
Bron: Kentucky Equine Research
Sommige paardenhouders zijn zich hier niet van bewust. Ze geven hun paarden te weinig ruimte om te slapen. Daardoor krijgen de dieren last van zo’n groot slaapgebrek dat ze niet meer staand kunnen slapen. Ze vallen dan spontaan om. Dat kun je zien in dit filmpje van een wetenschappelijke organisatie die waarschuwt voor dit probleem.
Soms worden deze paarden ten onrechte gediagnosticeerd met een hersenziekte, terwijl ze gewoon te weinig hebben geslapen. Dat blijkt uit deze studie. Kortom: meer paardenhouders zouden zich moeten verdiepen het slaapproces van paarden.
Kunnen mensen ook staand slapen?
Helaas, het antwoord is nee. Mensen kunnen alleen slapen als hun spieren totaal ontspannen zijn. Als je rechtop blijft staan, zul je dus nooit in slaap vallen. Je moet dan bij bewustzijn blijven. Of je valt letterlijk om van de slaap.
Bekijk hieronder nog een kort uitlegfilmpje over de vraag: hoe slaapt een paard?
Lees ook:
– Waarom je kat zo lang slaapt – en wat jij eraan kunt doen
– Dit zijn de 4 slaapfasen die mensen ’s nachts doormaken
Als ik een stripheld zou zijn, zou ik er waarschijnlijk uitzien als op deze tekening. Mijn naam is Dennis Rijnvis. Ik ben schrijver, blogger en schreef als wetenschapsjournalist voor Quest en De Volkskrant. Op deze website deel ik inzichten over wetenschap, geschiedenis en zelfontwikkeling.