Ik mis sinds kort een voortand. En dat voelt gek. Je draagt tanden namelijk je hele leven bij je. Als je in de baarmoeder zit, groeien er al 52 tanden en kiezen in je mond, diep onder je tandvlees. Maar wanneer vormen ze een gebit?
- Zeven maanden na je geboorte beginnen je eerste melktanden door te komen. Dat melkgebit bestaat uit 20 tanden en kiezen.
- Als je 13 jaar bent, heb je al je tanden ‘gewisseld’. Je volwassen gebit bestaat dus uit 28 tanden en kiezen.
- Toch is het dan nog niet helemaal ‘af’. Je verstandskiezen breken door tussen 17e en je 22e. In totaal heeft een volwassene dus 32 tanden en kiezen.
Maar welke van die tanden gebruik je het meeste? En hoe erg is het als je een tand verliest door een ongelukje?
De antwoorden lees je in dit artikel over de wetenschap achter ons gebit. En ik vertel je hoe ik op achtjarige leeftijd mijn voortand verloor.
(Lees ook waarom je je tanden het beste kunt poetsen voor het ontbijt)
hoe belangrijk is een voortand?
Toen ik mijn voortand kwijtraakte, was ik tien jaar. Ik fietste terug van een tennisles, samen met een vriend. Hij slingerde een beetje, daardoor kwam zijn stuur tegen mijn stuur. Mijn fiets raakte uit balans en ik viel met mijn gezicht op de grond. Toen ik opkrabbelde, zag ik bloed op het asfalt en een stukje verderop lag mijn voortand.
Een gebit zonder voortand ziet er niet alleen raar uit. Je voortanden zijn ook nogal belangrijk als je iets eet. Voortanden horen bij je snijtanden. Deze tanden zijn in de loop van de evolutie bij vrijwel alle zoogdieren ontstaan om voedsel in stukjes te snijden tijdens het kauwen.
Welke soorten tanden heb je allemaal?
In totaal hebben mensen drie soorten tanden. Hieronder zet ik ze op een rijtje.
- Snijtanden
- Hoektanden
- Kiezen
Eerst even over die snijtanden, of met een moeilijk woord incisieven. Ieder mens heeft er acht. Het gaat om je twee voortanden, boven en onder. Maar ook de de twee tanden die daar aan weerszijden naast zitten, boven en onder. De snijtanden gebruik je om tijdens het kauwen je voedsel in stukjes te snijden.
Je hoektanden (ze worden ook wel cuspidaten genoemd) hebben een andere functie. Je hebt er maar vier en ze zitten in de vier hoeken van je gebit, pal naast je snijtanden. Deze tanden helpen je om grip te krijgen op het voedsel waarop je kauwt. Bij roofdieren hebben hoektanden een meer gewelddadige functie. Zij gebruiken hoektanden om hun prooien aan te vallen en in stukken te scheuren.
De rest van je tanden zijn kiezen, of met een moeilijk woord molaren. Ze zijn groter en zitten achter in je mond. Je gebruikt ze om voedsel mee te pletten en te vermalen. Hoe dieper ze in je mond zitten, hoe groter je kiezen zijn. Na je hoektanden komen eerst de zogenoemde premolaren. Dat zijn relatief kleine kiezen. Daarachter zitten de molaren, of echte kiezen. Daar weer achter zitten je verstandskiezen. Dat zijn je allergrootste kiezen.
Hoe liep het af met mijn voortand?
Zelf was ik volledig in paniek na de val waarbij mijn voortand afbrak. Ik was acht jaar, en dacht: moet ik nu mijn hele leven zonder voortand?
Mijn vriend hielp me overeind en stopte de tand in zijn broekzak. Slim, zo bleek achteraf. Want het lukte de tandarts om de voortand weer terug in mijn mond te zetten. Daar heeft ‘ie het nog dertig jaar uitgehouden. Totdat het deze zomer mis ging.
De teruggeplaatste voortand zat zo los dat er volgen mijn tandarts maar één ding opzat. Hij moest ‘m trekken.
Opmerkelijk: je tanden onthouden belangrijke gebeurtenissen
Het is niet zo gek dat mijn teruggeplaatste voortand het uiteindelijk begaf. Door de val stierf de tand heel langzaam af. Maar gek genoeg dragen ook andere tanden en kiezen de sporen van belangrijke gebeurtenissen in je leven.
Dat blijkt uit een studie waarbij wetenschappers het gebit van 15 overleden personen tussen de 25 en 69 jaar analyseerden. Ze vergeleken de staat van hun tanden met hun medische en persoonlijke geschiedenis.
Wat bleek? Ze konden aan de tanden van de overleden mensen zien wanneer ze kinderen hadden gekregen, maar ook wanneer ze ziek waren geweest, of bijvoorbeeld in de gevangenis hadden gezeten. De impact van die gebeurtenissen was te zien in de verschillende weefsellagen van hun tanden.
De onderzoekers vergelijken deze lagen met de jaarringen van een oude boom. Daaraan kun je zien hoe oud een boom is, en of de stam heftige gebeurtenissen heeft meegemaakt, zoals grote temperatuurdalingen.
Hoe moet ik verder zonder voortand?
Natuurlijk loop ik op dit moment niet zonder voortand rond. De tandarts heeft ‘m weliswaar getrokken. Maar op de plek van de voortand zit nu een plaatje. Dat is een soort kunstgebit van één tand dat ik zo in het gat kan klikken.
Uiteindelijk wordt er een implantaat geplaatst, een kunsttand dus. Binnenkort heb ik dus weer gewoon 28 tanden en kiezen. Alleen zit er één neptand tussen.
Lees ook:
– Hoeveel botten heeft een mens?
– Hoeveel hersencellen heeft een mens?
Als ik een stripheld zou zijn, zou ik er waarschijnlijk uitzien als op deze tekening. Mijn naam is Dennis Rijnvis. Ik ben schrijver, blogger en schreef als wetenschapsjournalist voor Quest en De Volkskrant. Op deze website deel ik inzichten over wetenschap, geschiedenis en zelfontwikkeling.