IJsberen worden ernstig bedreigd door de opwarming van de aarde en het smelten van zee-ijs. Kunnen de dieren overleven als er in de komende decennia nog meer ijs onder hun voeten wegsmelt op de Noordpool?
Een nieuwe studie van Amerikaanse wetenschappers biedt een klein beetje hoop voor de toekomst van het iconische dier. Wat hebben ze ontdekt?
Mogelijk kunnen ijsberen zich aanpassen aan een omgeving met minder zee-ijs. Er lijkt namelijk een nieuwe soort te ontstaan die gedeeltelijk op land leeft.
IJSberen bedreigd: hoeveel zijn er nog over?
Normaal gesproken leven ijsberen vooral op ijsplaten langs kust van Canada, de Verenigde Staten, Rusland en Groenland en Rusland. Ze kunnen daar makkelijk jagen op zeehonden en walrussen. Als deze zoogdieren hun kop door gaten in het ijs steken om adem te halen, vallen de ijsberen aan. Verder eten ijsberen veel vis uit zee.
Op dit moment leven er volgens het Wereldnatuurfonds nog ongeveer 22.000 – 31.000 ijsberen in en rondom de Noordpool. Sinds de jaren tachtig zijn de populaties op veel plekken met 30 tot 40 procent afgenomen.
Dat heeft één duidelijke oorzaak: hun leefgebied krimpt door klimaatverandering. Volgens sommige voorspellingen zullen ijsberen al voor 2100 uitsterven door het smelten van het zee-ijs op de Noordpool.
Maar misschien hoeft het niet zo ver te komen. Een paar honderd ijsberen hebben hun leefwijze namelijk aangepast. Ze wonen nu in een gebied waar acht maanden per jaar geen zee-ijs voorkomt. En toch lukt het ze om daar te overleven.
Wat eten ijsberen? En hoe?
De dieren hebben zich teruggetrokken in het zuidoosten van Groenland. Daar leven ze op gletsjers, op ijs van zoet water dus.
Maar deze ijsberen komen ook opvallend vaak in gebieden zonder ijs. Ze klauteren bijvoorbeeld regelmatig over fjorden en bergen. Hun soortgenoten in andere gebieden rond de Noordpool vertonen dat gedrag nooit.
IJsberen eten zeehonden, walrussen en allerlei soorten vis. Maar de ‘zoetwater-ijsberen’ hebben geen zee-ijs meer nodig om deze dieren te vangen uit zee. Ze verschansen zich simpelweg op van gletsjers afgebroken stukken ijs. Staand op zo’n ijsschots ‘varen’ ze als het ware de zee op om hun prooien te vangen.
Is deze soort een voorloper van een nieuwe ‘klimaatbestendige soort’? Het is nog te vroeg om te zeggen. Maar wetenschappers hebben wel voor het eerst vastgesteld dat de dieren genetisch afwijken van hun soortgenoten die nog wel op zee-ijs leven.
de toekomst van de ijsbeer
Ze beschouwen de ‘zoetwater-beren’ inmiddels als een ondersoort van de ‘gewone’ ijsbeer. En volgens hoofdonderzoekster Kristin Lairdre is het misschien inderdaad de enige ijsbeersoort die klimaatverandering kan overleven.
Ijsberen worden bedreigd door het verlies van zee-ijs”, verklaart ze in een persbericht. “Deze nieuwe populatie geeft ons inzicht in hoe deze soort in de toekomst misschien kan blijven bestaan.”
Toch wil ze niet te optimisch zijn. Want veel ijsberen zullen er waarschijnlijk niet overblijven. Het leefgebied van het bijzondere groepje in het zuidoosten van Groenland is bijzonder klein.
“Als je je zorgen maakt over het voortbestaan van de soort, zijn onze bevindingen enigszins hoopvol”, aldus Lairdre. “Maar ik denk niet dat gletsjers plek kunnen bieden aan enorm veel ijsberen. Daarvoor zijn er simpelweg niet genoeg. We verwachten nog steeds dat het aantal ijsberen in de Arctische zee sterk zal afnemen door klimaatverandering.”
Lees ook:
Als ik een stripheld zou zijn, zou ik er waarschijnlijk uitzien als op deze tekening. Mijn naam is Dennis Rijnvis. Ik ben schrijver, blogger en schreef als wetenschapsjournalist voor Quest en De Volkskrant. Op deze website deel ik inzichten over wetenschap, geschiedenis en zelfontwikkeling.