Linkshandigen zijn in de minderheid. Iets meer dan 10 procent van alle mensen gebruikt bij voorkeur de linkerhand. Maar onder topsporters ligt de verhouding heel anders.
Wetenschappers hebben aangetoond dat er bovengemiddeld veel ‘lefties’ meedraaien in de wereldtop van zogenaamde duelsporten zoals boksen, basketbal, tennis, honkbal, hockey en schermen.
Dat zegt iets over hoe linkshandigheid in de loop van de evolutie is ontstaan. Voor het tijdschrift Intermediair dook ik in de geschiedenis van deze bijzondere handvoorkeur.
linkshandigen hebben voordeel
Hoewel slechts 10 procent van de mensheid links is, slaat of gooit ongeveer 20 procent van alle topatleten in sporten als tennis, boksen, basketbal en honkbal bij voorkeur met de linkerhand. Bij boksers ligt dat percentage zelfs op 25 procent.
En van de slagmannen in de hoogste divisie van de Amerikaanse honkbalcompetitie is meer dan de helft linkshandig, zo ontdekten de wetenschappers.
“De vaardigheden van sporters lijken iets te worden versterkt als ze linkshandig zijn”, zegt hoofdonderzoeker Mark Panaggio. “Met name als ze een rechtstreeks duel, met of zonder bal, moeten uitvechten met een tegenstander.”
Die dominantie van linkshandigen in de duelsporten stelt de wetenschap voor nogal wat raadsels. Waarom blinken mensen met de minst voorkomende handvoorkeur zo uit? En als het bij fysieke confrontaties zo handig is om je linkerhand te gebruiken, waarom hebben rechtshandigen in de loop van de evolutie dan de overhand gekregen?
Linkshandigheid als ziekte
“Vroeger werd linkshandigheid gezien als een pathologie, een soort ziekte”, zegt de Nederlandse gedragsbioloog Ton Groothuis. “Dat kwam vooral omdat linkshandigen in de minderheid waren, een uitzondering op de regel. Als je met je linkerhand schreef, probeerde de juf of meester dat te corrigeren.”
(Lees ook: met deze werktuigen werden linkshandigen vroeger gecorrigeerd op school)
Dat linkshandigheid bepaalde voordelen met zich meebrengt, is volgens Groothuis op zich niet zo verrassend. “Als het alleen maar tegen hen zou werken, zouden linkshandigen wel zijn uitgestorven. Veel wetenschappers denken dat ze in bepaalde situaties in het voordeel zijn, juist omdát ze een minderheid vormen.”
Waarom Linkshandig? Dit is De gevechtstheorie
Een mogelijke verklaring is de zogenaamde ‘gevechtstheorie’, een hypothese die er vanuit gaat dat linkshandigen vooral bij lichamelijke duels met anderen profiteren van een verrassingseffect.
“Of het nu gaat om tennissen, schermen of boksen, als een linkshandige sporter het opneemt tegen een rechtshandige, dan is dat voor hem gesneden koek”, zegt Mark Panaggio. “Een leftie speelt namelijk zijn hele leven al voornamelijk tegen rechtshandige concurrenten, omdat die nu eenmaal in de meerderheid zijn.”
Voor zijn tegenstander geldt het omgekeerde volgens de wetenschapper. “Die heeft juist relatief weinig ervaring met spelen tegen linkshandigen, omdat ze minder vaak voorkomen. De linkshandige heeft daardoor al voordat het duel is begonnen een kleine voorsprong.”
Dat linkshandigenvoordeeltje is in de bokswereld algemeen bekend. Sommige rechtshandige boksers meten zich zelfs een linkshandige gevechtshouding aan om de tegenstander in verwarring te brengen. Zo stond de meervoudig Amerikaans wereldkampioen Roy Jones in de jaren tachtig bekend om zijn verwoestende rechtse hoek. Maar later in zijn carriere bokste hij ook delen van wedstrijden in de linkshandige ‘Southpaw stance’ – met zijn rechtervoet en rechtervuist naar voren zodat hij zijn tegenstander met links kon verrassen.
Linkshandig bij teamsporten
Bij teamsporten hebben linkshandigen volgens Groothuis helemaal een luxepositie. Ze profiteren niet alleen van een verrassingselement, maar hebben ook minder concurrentie van teamgenoten. “In de meeste hockey-, handbal of voetbalteams staan de spelers die van nature rechts zijn, niet te dringen om aan de linkerkant te spelen en de coach wil dat ook vaak niet. De linkshandigen strijden dus met minder mensen om een plek in het basisteam.”
Maar atleten met een voorkeur voor hun linkerhand zitten niet bij elke sport in een zetel. De wetenschappers van Northwestern University stuitten bij hun analyse op één discipline waarbij rechtshandigen overduidelijk de dienst uitmaakten: golf. Bij de beste 100 spelers van de wereld zijn de linkshandigen op één hand te tellen: er zijn er vier. Die ondergeschikte rol op de golfbaan ondersteunt volgens Panaggio de gevechtstheorie: de lefties presteren in zijn ogen minder omdat ze op de green geen duels van man tot man kunnen uitvechten.
“Linkshandigen profiteren in andere sporten vooral van rechtstreekse competitie, bij sporten als golf komt het vooral aan op de techniek die je hebt geleerd en op materiaal dat voor linkshandigen vaak moeilijker te vinden is. Tijdens een wedstrijd is er geen rechtstreekse confrontatie met je tegenstanders.”
Waarom linkshandigen in de minderheid zijn
Uitblinkers bij het boksen, maar buitenstaanders op de golfbaan. Het is volgens Panaggio een goede metafoor voor de ondergeschikte rol die linkshandige uiteindelijk in de evolutie speelde. Zo lang het op vechten aankwam, waren ze in het voordeel. Maar zodra een samenleving meer sociale trekjes ging vertonen, vielen ze buiten de boot.
“Als de kracht van de linkshandige ligt bij man tegen man gevechten, dan betekent het dat hij minder succesvol is zodra er moet worden samengewerkt zoals bij een gezamenlijke jacht. Bij het hanteren van een werktuig is het niet praktisch als je met de andere hand werkt dan de rest van de groep. Als je goed zoekt, kun je nog wel een goede golfclub voor linkshandigen vinden, maar dat was anders bij een speer of pijl en boog in de oertijd.”
Gedragsbioloog Ton Groothuis kent de theorie. “Het zou best kunnen dat linkshandigen moeite hadden om wapens als speren en boogen te hanteren”, zegt hij.
Daarnaast was het bij bepaalde taken zoals het vlechten van manden of het graven van knollen misschien wel moeilijker voor rechtshandigen om hun kennis over te dragen op linkshandigen. Het zou kunnen dat de lefties daardoor als een soort sociale outcasts werden behandeld, minder aantrekkelijk waren als seksuele partner en dus ook een kleine minderheid bleven.”
Zijn linkshandigen geboren vechtersbazen?
Bewijs vinden voor een miljoenen jaren oud evolutionair proces is echter lastig. De Franse biologe Charlotte Faurie van de Universiteit van Montepellier bedacht enkele jaren geleden een methode.
Als linkshandigen vooral baat hebben bij man tot man gevechten, dan zouden ze relatief veel moeten voorkomen in populaties waar dat soort confrontaties zonder moderne wapens nog aan de orde van de dag zijn, zo redeneerde ze. De onderzoekster besloot om acht traditionele stammen te bestuderen in Afrika en Zuid-Amerika. Ze vergeleek het moordcijfer van de stammen met het aantal linkshandigen. Haar vondsten – in 2004 gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Nature – lijken de gevechtstheorie te ondersteunen.
Zo bleek bij de meest vredelievende stam die Faurie bezocht (de Jula uit Burkina Faso, 1 moord per 100.000 mensen) slechts 3,4 procent van de populatie linkshandig. Bij de meer gewelddadige Yanomami uit Venezuela (5 op de 1000 mensen komen er door geweld om het leven) liep het aantal linkshandigen op tot 22,6 procent van de bevolking.
Zijn linkshandigen betere autorijders?
De hand-oog coördinatie van linkshandigen zou volgens sommige wetenschappers ook van invloed kunnen zijn. Het Franse Instituut voor Sport en Fysieke Educatie in Parijs wijdde in 2010 een studie aan de theorie, die is gestoeld op het feit dat de bewegingen van je linkerarm worden aangestuurd door je rechterhersenhelft.
Dat gedeelte van het brein stuurt bij de meeste mensen ook hun ruimtelijk inzicht, waardoor linkshandigen mogelijk sneller kunnen reageren op wat hun ogen waarnemen dan rechtshandigen.
De onderzoekers ontdekten inderdaad dat linkshandigen achter het stuur van een auto iets sneller reageerden op bepaalde verkeerssituaties. “Ook dit soort theorieën moeten beter worden onderzocht”, vindt Groothuis.
Ben je zelf rechtshandig? Niet getreurd. Zelfs dan is het mogelijk om te profiteren van het linkshandigen-voordeel. De Spaanse tennisser Rafael Nadal is namelijk ook rechtshandig, maar hij tennist met links. Hoe zit dat?
Hoe Rafael nadal linkshandig werd
Tot hij 10 jaar was, sloeg de Spanjaard alle ballen nog terug met een dubbelhandige greep, of ze nou op zijn forehand of op zijn backhand kwamen. Zijn oom en coach Toni Nadal besloot hem dat af te leren.
Hij gaf zijn pupil de opdracht zijn forehands voortaan enkelhandig te slaan, met alleen zijn linkerhand aan het racket. Hij ging ervan uit dat Rafael linkshandig was, omdat hij ook een voorkeur voor zijn linkerbeen had bij voetbal.
Zijn neefje gehoorzaamde zonder mokken en wende al snel aan zijn nieuwe slag. Pas veel later viel het Toni op dat Rafael bij andere bezigheden zoals schrijven, tandenpoetsen en golfen (een sport die hij ook speelde) zijn rechterhand gebruikte.
“Het was niet al te slim, maar ik wist echt niet dat hij rechtshandig was”, zei Toni Nadal ooit op een persconferentie tijdens de Australian Open over de vijftien jaar oude vergissing. “Nu is Rafael alleen links op de tennisbaan. We zullen nooit weten hoe goed hij was geworden als hij ook met zijn voorkeurshand had leren slaan.”
Hij was duidelijk niet bekend met het voordeel van linkshandigen. Zijn vergissing was achteraf gezien misschien wel een gouden greep.
Lees ook:
– Waarom je vroeger niet met links mocht schrijven
– Hoe lang kan een mens de adem inhouden?
– Wat wordt het wereldrecord op de marathon in de toekomst?
Als ik een stripheld zou zijn, zou ik er waarschijnlijk uitzien als op deze tekening. Mijn naam is Dennis Rijnvis. Ik ben schrijver, blogger en schreef als wetenschapsjournalist voor Quest en De Volkskrant. Op deze website deel ik inzichten over wetenschap, geschiedenis en zelfontwikkeling.