Zelf ben ik linkshandig. Mijn eerste woordjes schreef ik dus met een pen die ik vasthield met mijn linkerhand. Dat klinkt logisch, maar dat was het niet altijd.
Linkshandig schrijven was lange tijd geen optie op scholen. Leerlingen die een voorkeur hadden voor hun linkerhand werden gedwongen om hun pen met de rechterhand vast te pakken. Waarom deden leraren dat? En hoe ver ging de dwang?
Voor een artikel in het tijdschrift Quest sprak ik met Tijs van Ruiten, toen nog directeur van het Onderwijsmuseum in Den Haag. “De dwang om kinderen rechtshandig te laten schrijven ging ver”, zegt hij. “Heel ver zelfs.”
Waarom linkshandigheid werd afgestraft
Tot ver in de twintigste eeuw werden leerlingen regelmatig met een liniaal op hun hand geslagen als ze linkshandig schreven. Soms werd die hand zelfs op hun rug gebonden. “In Engelse boeken heb ik zelfs wel eens afbeeldingen gezien van schoolbanken met een speciale constructie waarin de linkerarm kon worden vastgezet”, vertelt Van Ruiten.
In Nederland bestonden er ook speciale werktuigen om linkshandigheid af te leren. Leerlingen kregen vaak de zogenoemde schrijfband van Noyons om, waarmee hun rechterhand in de juiste positie werd gebracht om te schrijven. In onderstaand filmpje zie je een demonstratie van dat schrijfwerktuig.
Linkshandigen maken Vegen in hun schrift
Pas na de Tweede Wereldoorlog werd linkshandigheid niet meer afgeleerd op school. De belangrijkste reden om kinderen rechtshandigheid aan te leren bij het schrijven, verdween toen.
“Linkshandigen gingen vaak met hun hand over de inkt van hun pen heen en lieten daardoor vegen achter in hun schrift”, vertelt Van Ruiten. Door de uitvinding van de balpen in 1938 was dat probleem niet meer aan de orde. “Na de oorlog werd er steeds minder met kroontjespennen geschreven.”
Maar ook de indeling van de klassen veranderde. “Vroeger was het verplicht de bankjes zo in het lokaal te plaatsen, dat de ramen aan de linkerkant van de leerlingen zaten”, weet Van Ruiten. “De lichtinval was dan beter voor rechtshandigen. Vandaar dat linkshandigen lange tijd werden gedwongen om ook rechtshandig te schrijven.
Inmiddels hebben schoollokalen ramen aan beide kanten. En er bestaan zelfs speciale vulpennen voor linkshandigen.
Lees ook:
Dit zijn de meest zeldzame postzegels ter wereld
Waarom zeggen we gezondheid als iemand niest?
Als ik een stripheld zou zijn, zou ik er waarschijnlijk uitzien als op deze tekening. Mijn naam is Dennis Rijnvis. Ik ben schrijver, blogger en schreef als wetenschapsjournalist voor Quest en De Volkskrant. Op deze website deel ik inzichten over wetenschap, geschiedenis en zelfontwikkeling.