Ontdekking: dit is waarom een mierenkoningin zo lang leeft

Wetenschappers hebben ontdekt waarom de koningin van een mierenkolonie veel langer leeft dan andere mieren. 

Een speciaal eiwit zorgt ervoor dat deze mierenkoningin soms wel dertig keer zo oud wordt als haar soortgenoten. En dat komt door een wisselwerking met insuline, een stof die ook in het menselijk lichaam een belangrijke rol speelt.

De ontdekking is gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Science.

Wat doet een mierenkoningin?  

Voordat je verder leest over het lange leven van de mierenkoningin, is het handig om te weten wat haar rol precies is in een kolonie. De koningin heeft een status aparte: ze is het enige vrouwtje dat zich voortplant.

Voordat ze een kolonie sticht, wordt één keer bevrucht door een mannetje (in de zogenoemde bruidsnacht). Daarna heeft ze genoeg zaadcellen in haar lichaam om haar leven lang eitjes te produceren. 

Tijdens haar leven zet ze miljoenen nakomelingen op de wereld. De meeste eitjes die ze legt worden bevrucht. Daaruit komen werkers, die de kolonie voorzien van voedsel.

Eitjes die onbevrucht blijven, groeien uit tot vrouwelijke mieren. Dat worden mogelijk nieuwe koninginnen die weer een eigen kolonie stichten.  (Lees ook hoe je een mierenkoningin herkent)

Bij sommige mierensoorten kan de koningin wel 30 jaar oud worden. En dat terwijl gewone mieren maar maximaal één jaar leven. Hoe kan dat?

Vechten om koningin te worden

Wetenschappers van New York University bestudeerden de mierensoort Harpegnathos saltator om daar achter te komen.. Bij deze mieren gebeurt er namelijk iets vreemds als de koningin sterft. 

De werkers vechten dan met elkaar uit wie de koningin mag opvolgen. De mier die deze strijd wint, gaat zich gedragen als een koningin en heeft opeens een langere levensverwachting. 

Maar soms blijkt de strijd toch nog niet helemaal beslist. Een andere werker neemt dan de plek van de nieuwe koningin weer in. Haar levensverwachting daalt vervolgens onmiddellijk weer.  De grote vraag is wat er in het lichaam van zo’n tijdelijke koningin precies gebeurt. 

Eiwitten en insuline

De Amerikaanse wetenschappers vonden het antwoord. Wat blijkt? Een mier die plotseling koningin wordt, gaat veel meer insuline produceren. Die stof zorgt ervoor dat de lichaamscellen van dieren (en mensen) suiker kunnen opnemen. Hoe meer je ervan produceert, hoe makkelijker je lichaam suiker als brandstof kan gebruiken.   

Toch is die aanmaak van insuline ergens vreemd. Want bij mensen zorgt een grote productie van die stof juist voor een minder hoge levensverwachting. De stof heeft namelijk ook allerlei schadelijke effecten die het verouderingsproces versnellen. 

Maar het lichaam van de mierenkoninginnen heeft daar iets op gevonden. De dieren maken ook een speciaal eiwit aan met de naam Imp-L2. Dat stofje zorgt ervoor dat het schadelijke effect van insuline op de levensverwachting ongedaan wordt gemaakt.  

Is De mierenkoningin een fontein van eeuwige jeugd?

De wetenschappers hopen dat hun studie ooit kan leiden tot een behandeling waarbij insuline ook het leven van mensen kan verlengen. (lees ook hoe wetenschappers zoeken naar behandelingen voor Alzheimer). Zo’n therapie is nog ver weg, maar volgens hoofdonderzoeker Hua Yan zijn mieren wel het ideale studieobject. 

“Bij de meeste dieren waarbij de levensverwachting kan worden gemanipuleerd zoals muizen of vliegen, praat je over een verlenging van de levensduur van 10 tot 20 procent”, verklaart ze in het persbericht. “Maar de mieren leven wel 500 procent langer. Daarom is het ontzetten interessant om ze te bestuderen. 

Lees ook:
Kan de naakte molrat ervoor zorgen dat mensen straks langer leven?

Hoe herken je een mierenkoningin in een kolonie? 

Bekijk het filmpje, of de kenmerken van de koningin onder het filmpje.

• Je herkent de koningin in een mierenkolonie vooral aan haar formaat. Ze is meestal een stuk groter dan de andere mieren. Dat komt omdat haar lichaam meer energie nodig heeft voor de voortplanting. 
• Een mierenkoningin heeft vleugels. Die gebruikt ze vooral om haar partner te vinden. Als ze zich eenmaal aan het voortplanten is, gebruikt ze haar vleugels niet meer.   
• Ze heeft verder een opvallend grote thorax, oftewel borst. Dat lichaamsdeel zit tussen de nek en de buik. Bij een koningin neemt de thorax de helft van het lichaam in beslag.