Ik nies nogal hard. Soms staan mensen vol verbazing te kijken als ik op straat een niesbui krijg. Meestal roepen voorbijganger dan iets in de trant van: ‘Zo…Gezondheid!’
(Lees ook waarom we ‘gezondheid’ zeggen als iemand niest)
Hieronder zet ik 7 wetenschappelijke feiten over niezen op een rij die je niet meteen zou verwachten. Daarnaast lees je waarom een veelgehoorde mythe over niezen niet klopt. Maar je krijgt eerste antwoord op de allerbelangrijkste vraag: waarom niezen we eigenlijk?
Waarom niezen we?
Met een nies reinigt je lichaam als het ware je neus en longen. Niezen begint als het slijmvlies in je neus wordt geprikkeld door bijvoorbeeld stofdeeltjes, pollen, of een lading snot door verkoudheid.
De zogenoemde drielingzenuw die van je neus en aangezicht naar je hersenen loopt, geeft je brein dan het signaal om een niesreflex in te zetten. Deze reflex zorgt ervoor dat je ribbenkast en longen samentrekken, waardoor je in één keer veel lucht inademt.
Vervolgens spannen je buikspieren en middenrif zich, waardoor je al die lucht in één keer uitademt. Dat gaat gepaard met een hard geluid: hatsjoe! Je neus en longen zijn dan weer vrij van het stofje dat de nies heeft veroorzaakt. Kijk het filmpje voor meer uitleg en lees daaronder verder.
Toch zijn er ook nog veel dingen die wetenschappers niet helemaal begrijpen aan niezen. Hieronder lees je 7 bizarre feitjes over niezen en één mythe.
1 – Je neusharen doen ook mee
In je neus zitten kleine haartjes, die ook wel cilia worden genoemd. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat deze haartjes door een niesreflex gaan trillen.
En niet alleen tijdens het niezen, maar ook daarna nog. De haartjes blijven na een nies minutenlang bewegen, waarschijnlijk om de neus grondig te reinigen. Volgens de wetenschappers kun je het vergelijken met het opnieuw opstarten van je computer.
“Het is alsof je het systeem in je je neus reset met Control-Alt-Delete”, verklaart onderzoeker Noam Cohen op National Geographic.
2 – Een niesbui kan een jaar duren
Helaas klopt dit. De langste niesbui ooit staat op naam van de Britse Donna Griffiths. Zij begon op 12 januari 1981 te niezen. In het jaar daarna zou ze meer dan een miljoen keer geniesd hebben. Daarmee haalde ze het Guinness Book of Records.
Mogelijk had Griffiths last van een aandoening die non-allergische rhinitis wordt genoemd. Je neusslijmvlies is dan zo gevoelig dan je heel vaak moet niezen vanwege relatief onschuldige stoffen die in de lucht hangen.
3 – Niezen door de zon?
Sommige mensen – waaronder ikzelf – moeten bijna altijd niezen als ze tegen de zon in kijken. Dat heet een optische niesreflex. Zo’n nies door licht ontstaat waarschijnlijk door een communicatiefoutje van twee zenuwen in je gezicht. Dat blijkt uit deze studie van Amerikaanse wetenschappers ontdekt. Hoe zit het precies?
Licht dat in je ogen valt, prikkelt normaal gesproken alleen je gezichtszenuw, die langs het netvlies van je ogen loopt. Deze zenuw geeft het lichtsignaal door aan je hersenen, zodat die zich een beeld kunnen vormen bij wat je ziet.
Maar bij sommige mensen loopt de gezichtszenuw vlak langs de drielingzenuw, die een nies in gang zet. Als hun gezichtszenuw wordt geprikkeld door fel zonlicht, gaat ook hun drielingzenuw ‘aan’ en beginnen ze te niezen. De optische niesreflex is waarschijnlijk erfelijk.
4 – Vier keer niezen per dag is normaal
De meeste mensen niezen gemiddeld minder dan vier keer per dag. Dat blijkt uit een studie uit 2002, waarbij 80 gezonde proefpersonen dagelijks elke nies registreerden. Maar let op: de meeste deelnemers aan het onderzoekers hadden af en toe een uitschieter. Soms moesten ze bijvoorbeeld opeens tien keer op een dag niezen. Ook dat kun je als normaal beschouwen.
Zelf overkomt het me overigens regelmatig dat ik meer dan tien keer op een dag nies. En ook ik beschouw mezelf nog als normaal 😉
5 – Je kunt niet niezen in je slaap
Tijdens je REM-slaap – dus als je droomt – kun je in ieder geval niet niezen. Dat komt omdat je spieren tijdens deze slaapfase verlamd zijn. Waarschijnlijk is dit een soort veiligheidsmechanisme van je lichaam, zodat je acties uit je dromen niet kunt uitvoeren.
Maar ook in andere slaapfasen is de kans dat je zult niezen klein. Ook dan zijn je spieren en zenuwen slap. Er is nooit wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de niesreflex bij slapende mensen. Maar volgens de Amerikaanse slaaponderzoeker Steven Shea is het vrijwel zeker onmogelijk. “Ik heb honderden slapende mensen bestudeerd, en heb nog nooit iemand zien niezen” verklaart hij op Popular Science.
6 – Je niest gemiddeld 20.000 druppels
Met een nies verspreid je gemiddeld 20.000 druppeltjes speeksel en snot. Die druppeltjes hebben een doorsnee van ongeveer 10 micrometer, oftewel 0,001 millimeter. Al dat vocht kan tot wel tien minuten in de lucht hangen en een afstand afleggen van ongeveer acht meter, zo blijkt uit dit onderzoek van natuurkundige Lydia Bourouiba.
7 – Een nies klinkt even luid als een grasmaaier
Het geluid van een nies kan oplopen tot ongeveer 90 decibel, even luid als een grasmaaier. Maar als je een hand voor je mond houdt, of in je elleboog niest, daalt het volume al naar 80 decibel. Ter vergelijking: een gesprek dat je op normale toon voert, heeft een geluidsniveau van ongeveer 60 decibel.
8 – Je niest met meer dan honderd kilometer per uur
Op sommige websites – waaronder Wikipedia – lees je dat je meer dan honderd kilometer per uur kunt niezen. Maar dat klopt niet, dit is een mythe. Een wetenschapper uit Canada heeft met hogesnelheidscamera’s gemeten hoe hard mensen niezen. De snelheid waarmee speeksel en snot uit je mond schiet is een stuk minder groot dan je denkt – lees hier met hoeveel km per uur je wel kunt niezen.
Lees ook:
– Waarom een nies inhouden gevaarlijk kan zijn
– Waarom gapen we eigenlijk?
Als ik een stripheld zou zijn, zou ik er waarschijnlijk uitzien als op deze tekening. Mijn naam is Dennis Rijnvis. Ik ben schrijver, blogger en schreef als wetenschapsjournalist voor Quest en De Volkskrant. Op deze website deel ik inzichten over wetenschap, geschiedenis en zelfontwikkeling.