De gemiddelde lichaamstemperatuur van mensen is 36,4 graden Celsius, en niet 37 graden. Dat blijkt uit steeds meer wetenschappelijke studies. Het is even wennen.
Zelf was ik al tiener vaak teleurgesteld als mijn temperatuur niet boven dat magische getal van 37 graden uitkwam. Want dan had ik geen geen excuus om me ziek te melden op school.
Maar die gouden standaard van 37 graden is inmiddels achterhaald. Daalt onze gemiddelde lichaamstemperatuur echt? En zo ja, waarom precies? Neem een duik in de wetenschap achter de interne thermostaat van ons lichaam. Klik op een vraag hieronder om meteen antwoord te krijgen.
- Hoe word je lichaamstemperatuur geregeld?
- Waarom wordt 37 graden als normaal beschouwd?
- Wat is de gemiddelde lichaamstemperatuur nu?
- Waarom daalt de gemiddelde lichaamstemperatuur?
- Wanneer heb je koorts?
- Wat is de normale temperatuur per leeftijd?
De ‘normale’ lichaamstemperatuur
Om te begrijpen wat een normale lichaamstemperatuur is, is het handig om te weten hoe je lijf jouw temperatuur op peil houdt. De belangrijkste schakel in dit proces is de hypothalamus. Dat hersengebied wordt beschouwd als de thermostaat van het brein.
Met behulp van speciale hersencellen en receptoren in het hele lichaam registreert de hypothalamus continu hoe warm of koud je het hebt. En als het nodig is, grijpt dit hersendeel in om je lichaamstemperatuur constant te houden.
Als je het koud hebt, zorgt de hypothalamus er bijvoorbeeld voor dat je bloedvaten in je huid vernauwen om geen warmte te verliezen (soms krijg je dan kippenvel). Als je het heet hebt, verwijden de bloedvaten juist en ga je zweten.
Een ‘normale’ lichaamstemperatuur is dan ook een relatief begrip. In feite verandert je lichaamstemperatuur constant onder invloed van je omgeving, maar ook door lichaamsklok. Tijdens het slapen daalt je temperatuur bijvoorbeeld. ‘s Ochtends is je lichaam daardoor een halve graad koeler dan aan het einde van de middag. Kortom: je kunt beter spreken van een gemiddeld lichaamstemperatuur.
Waar komt die 37 graden vandaan?
In de negentiende eeuw was de gemiddelde lichaamstemperatuur van mensen weldegelijk 37 graden Celsius. Dat weten we door metingen van de de Duitse arts Carl Reinhold August Wunderlich. Hij nam in 1855 de temperatuur op van 25.000 patiënten in het ziekenhuis van Leipzig. Zijn gemiddelde wordt door veel mensen nog steeds gezien als de gouden standaard.
Eigenlijk is dat vreemd, want zijn studie is meer dan 150 jaar oud en daardoor niet representatief. Wunderlich gebruikte een primitieve thermometer van maarliefst 30 centimeter. Hij moest het apparaat vaak 20 minuten onder de oksels van zijn patiënten houden om hun temperatuur goed te kunnen bepalen.
Lastig was ook dat zijn thermometer alleen tijdens de meting was af te lezen. Hij moest het getal dat op het apparaat verscheen dus noteren terwijl de thermometer nog onder de oksel van zijn patiënten zat.
Sinds zijn studie is de techniek met sprongen vooruit gegaan, en de lichaamstemperatuur van mensen is waarschijnlijk gedaald. Hoe weten we dat?
Een nieuwe normale lichaamstemperatuur
Onderzoekers van de Universiteit van Stanford hebben de ‘nieuwe normale lichaamstemperatuur vastgesteld’ met een omvangrijke studie. Ze vergeleken de lichaamstemperaturen van oorlogsveteranen uit de Amerikaanse burgeroorlog met de die van militairen uit de jaren zeventig en die van ziekenhuispatiënten uit de 21e eeuw. En wat blijkt?
De gemiddelde lichaamstemperatuur is in de afgelopen eeuwen met ongeveer 0,03 graad Celsius per decennium afgenomen.
Bij mannen ligt het gemiddelde nu 0,59 graden lager dan begin 19e eeuw. Bij vrouwen is de temperatuur met 0,32 graden afgenomen.
Gemiddeld genomen hebben mensen nu een lichaamstemperatuur van 36,4 graden Celsius in plaats van 37 graden Celsius. De grote vraag is natuurlijk: wat is de oorzaak van die veranderde temperatuur?
Falende thermometer?
Je kunt je afvragen of het gemiddelde wel echt veranderd is. Misschien konden wetenschappers zoals Carl Wunderlich in de negentiende eeuw gewoon geen goede metingen verrichten door primitieve thermometers.
De Amerikaanse onderzoeker Philip Mackowiak testte één van de thermometers die Wunderlich gebruikte. Hij nam de temperatuur van enkele van zijn patiënten op met het primitieve apparaat.
Daarna vergeleek hij de resultaten met die van moderne thermometers. In veel gevallen waren vielen de metingen van Wunderlich’s thermometer veel te hoog uit, soms zelfs meer dan 1 graad, zo meldt het wetenschappelijk tijdschrift Nature.
Volgens Mackowiak is dat waarschijnlijk de verklaring voor de lagere lichaamstemperatuur in deze tijd. Maar niet alle wetenschappers zijn het met hem eens.
Lagere lichaamstemperatuur door minder ziektes?
Volgens de onderzoekers van de Universiteit van Stanford kunnen we de de lagere lichaamstemperatuur niet alleen toeschrijven aan preciezere thermometers. Daarvoor is het verschil in hun ogen te groot.
Onderzoeker Julie Parsonnet denkt dat de gemiddelde temperatuur van het menselijk lichaam daadwerkelijk veranderd is. De daling van onze interne thermostaat kan veroorzaakt door betere zorg en medicijnen.
Honderdvijftig jaar geleden hadden relatief veel mensen last van zoektes zoals syfilis, malaria en tuberculose, waarbij vaak koorts optrad. In de negentiende eeuw leed bijvoorbeeld 2 tot 3 procent van de bevolking aan tuberculose.
Mogelijk viel de gemiddelde lichaamstemperatuur daardoor hoger uit.
Maar ook onze comfortabele leefomstandigheden hebben volgens Parsonnet mogelijk invloed op de inwendige temperatuur. De meeste mensen wonen nu – in tegenstelling tot onze voorouders in de negentiende eeuw – in huizen met verwarming of airconditioning.
“We leven nu een comfortabeler leventje in een omgeving met een consistente temperatuur tussen de 19 en 22 graden”, aldus Parsonnet in het tijdschrift Time. “Het is geen strijd meer om je lichaam warm te houden.” De thermostaat van ons lichaam staat daardoor nu lager afgesteld, zo vermoedt ze.
In het onderstaande filmpje wordt de studie over de veranderende lichaamstemperatuur besproken.
Verandert de definitie van koorts?
De oorzaak van de dalende lichaamstemperatuur is misschien niet eens het belangrijkste. Wetenschappers houden zich vooral bezig met de vraag: wat betekent dit voor de definitie van koorts en onderkoeling?
In 2022 kwamen onderzoekers uit de hele wereld bijeen op een grote conferentie in Eindhoven om te discussiëren over dit soort kwesties.
De voorzitter was de Nederlander Luuk Otterspoor. Hij vindt het belangrijk dat zo veel mogelijk mensen kennis nemen van de veranderende lichaamstemperatuur. “Op bijvoorbeeld Wikipedia lees je nu nog dat 37 graden de normale lichaamstemperatuur is, maar dat is echt gedaald naar 36,4 graden”, verklaarde hij in een interview op Radio 1.
Vooral artsen moeten zich hiervan bewust zijn. “Maar of de definitie van koorts ook veranderd moet worden, is nog maar de vraag”, aldus Otterspoor. “Die definitie is sowieso al lastig. Verschillende bronnen geven verschillende waardes aan voor koorts. Alleen op de Intensive Care is het echt goed gedefinieerd als een temperatuur van 38.4 graden of meer.”
Maar in een huisartsenpraktijk of thuis het veel moeilijker te bepalen of iemands temperatuur te hoog of te laag is. “Oudere mensen krijgen bijvoorbeeld minder vaak koorts. Ze worden wel ziek, maar zonder koorts”, zegt Otterspoor.
Normale Lichaamstemperatuur per leeftijd
Kortom: een normale lichaamstemperatuur is niet voor iedereen hetzelfde. Wat zijn gemiddelde waardes per leeftijd? Amerikaanse wetenschappers vergeleken de uitkomsten van meer dan dertig studies. Dit waren de resultaten:
| Leeftijd | Gemiddelde Lichaamstemperatuur onder oksel | Gemiddelde lichaamstemperatuur in mond | Gemiddelde lichaamstemperatuur in oor of rectaal |
| 0 – 12 maanden (baby) | 36.4 – 37.3°C | 36.7 – 37.3°C | 37 – 37.9°C |
| 1 – 12 jaar | 35.9 – 36.83°C | 36.4 – 37.4°C | 37 – 37.9°C |
| Volwassenen | 35 – 36.1°C | 35.6 – 36.7°C | 36.1 – 37.2°C |
| 65 jaar en ouder | 33.3 – 36.4°C | 33.9 – 37°C | 34.4 – 37.6°C |
Als ik een stripheld zou zijn, zou ik er waarschijnlijk uitzien als op deze tekening. Mijn naam is Dennis Rijnvis. Ik ben schrijver, blogger en schreef als wetenschapsjournalist voor Quest en De Volkskrant. Op deze website deel ik inzichten over wetenschap, geschiedenis en zelfontwikkeling.
Recente reacties