Ale li pona! Deze woorden komen uit een kunstmatige taal: Toki Pona. Je hoeft er maar 137 woorden voor te leren. Toen ik nog voor NRC Handelsblad werkte als freelance journalist interviewde ik de uitvinder: taalkundige Sonja Lang.
Ze bedacht de taal om dichter bij haar gevoel te komen. Het interview is me altijd bijgebleven, daarom plaats ik het hieronder. Onder het interview kun je ook een korte basiscursus Toki Pona volgen.
(Lees ook: Nieuwe taal leren? Met deze taalhacks doe je dat razendsnel)
Toki Pona: een interview met de bedenker
Waarom bedacht je een eigen taal?
Sonja Lang: De meeste talen zijn onnodig ingewikkeld. Er zijn veel woorden die vaak bijna hetzelfde betekenen. Als je iets probeert te zeggen, beland je in een brei van uitdrukkingen en woorden. Daardoor wordt het vaak moeilijker om uit te drukken wat je precies voelt of ziet. Ik had daar last van toen ik in 2001 door een depressie ging. Het was moeilijk om dicht bij mezelf te blijven als ik met mensen praatte. Ik heb daarom simpelere taal bedacht, die bestaat uit maar 137 woorden: Toki Pona. Het betekent ‘goede taal’. Eigenlijk is het ook een soort oertaal. Met minder woorden kun je vaak meer zeggen. Inmiddels heb ik twee instructieboeken over de taal geschreven.
Maar doe je dat, een nieuwe taal ontwerpen?
Ik heb een lijst van oerwoorden gemaakt: woorden die in elke taal voorkomen en die de basisbegrippen van onze samenleving beschrijven, zoals persoon, bos, dier, groot, klein, boos, lief, mooi, lelijk. Door die begrippen te combineren kun je alles zeggen. Voor het woord kind bestaat bijvoorbeeld geen apart woord. Je combineert ‘jan’ – dat betekent persoon – en ‘lili’ – dat betekent klein. Jan lili is dus de omschrijving voor kind.
Van seks tot slapen
Heb je die woorden allemaal zelf verzonnen?
Ja, voor de klanken heb ik me laten inspireren door bestaande talen, waaronder het Nederlands. Het woord ‘slapen’ is bijvoorbeeld ‘lape’ in Toki Pona. En schilderen betekent ‘sitelen’. Sommige woorden heb ik ook helemaal zelf bedacht – zoals ‘unpa’. Dat vond ik gewoon leuk klinken. ‘Unpa’ is het woord voor liefde en seks.
Wat is je doel met deze taal? Hoop je dat een wereldtaal wordt?
Nee, Toki pona is natuurlijk niet altijd even handig als communicatiemiddel. Daar zijn andere kunsttalen voor, zoals Esperanto. Toki Pona meer een taal die je op persoonlijk vlak kan helpen, je moet het zien als iets spiritueels.
Eigenlijk heb ik Toki Pona vooral voor mezelf bedacht. Ik heb in 2001 wel een website gemaakt waarop ik de woorden en de structuur van de taal uitleg. Ik dacht dat niemand er naar zou kijken. Maar na een paar maanden kreeg ik opeens mailtjes van mensen die ook Toki Pona hadden geleerd. Nu praten we de taal op internet. Er zijn nu enkele honderden mensen die de taal spreken. Soms ontmoeten we elkaar. Het is zelfs wel eens gebeurd dat ik iemand tegen kwam, die zomaar Toki Pona tegen me begon te spreken toen hij mijn naam hoorde.
Basiscursus: Toki Pona in drie minuten
Hieronder volgt een korte basiscursus Toki Pona. Je gaat leren om zinnen te maken in deze nieuwe taal. Daarvoor moet je wel eerst een paar van de 137 woorden uit de taal leren. Hier volgt een kort rijtje:
mi – ik
sina – jij
jan – iemand, mens, persoon
moku – eten, drinken
pona – goed, simpel, iets maken, repareren
suli – groot. lang, belangrijk
Hoe maak je een zin?
Eén van de opvallendste kenmerken van Toki Pona is dat je nooit het werkwoord ‘zijn’ gebruikt. Het bestaat namelijk niet. Dat klinkt gek, maar het is wel zo makkelijk.
‘Ik ben goed’ wordt gewoon: mi pona
‘Ik ben groot’ vertaal je als: mi sulu
Meerdere betekenissen
Iets anders dat opvalt aan Toki Pona: woorden hebben vaak meerdere betekenissen. Zo betekent ‘suli’ niet alleen ‘groot’ in letterlijke zin, maar ook ‘groot’ in de zin van ‘belangrijk’. En ‘suli’ kan zelfs ‘lang’ en ‘vet’ betekenen.
Bijna alle woorden in de taal kun je op meerdere manieren uitleggen. Dit is natuurlijk een beetje verwarrend. Maar het heeft ook voordelen. Je hoeft maar heel weinig woorden te kennen om de taal te spreken (er zijn er maar 118 in totaal). Verder blijf je volgens de sprekers van Toki Pona veel dichter bij jezelf als je de taal spreekt. Kortom: je kunt een verhaal niet mooier of moeilijker maken dan het is.
Werkwoorden
Ook werkwoorden hebben niet altijd dezelfde betekenis. Soms kan een werkwoord ook worden gebruikt als zelfstandig naamwoord. ‘Mi moku’ kan bijvoorbeeld betekenen: ‘Ik eet’. Maar ook: ‘Ik ben voedsel’
‘Sina pona’ kan betekenen: ‘ik ben goed’ (zelfstandig naamwoord). Maar ook ‘ik maak dat goed’, oftewel: ‘ik repareer’ (werkwoord).
Verwarrend? Je zult al snel merken dat je door de context van een zin eigenlijk nooit naar een betekenis van een woord hoeft te raden. ‘Mi moku’ betekent in de praktijk bijna altijd ‘Ik eet’, want wie zegt er nu ooit: ‘Ik ben voedsel.’
Oefenzinnen
Probeer de volgende zinnen te vertalen in Toki Pona
Ik ben aan het eten
Jij bent dik
Jij bent goed
Kijk de video om nog meer over Toki Pona te leren. (Scroll naar beneden voor de antwoorden op de oefenzinnen)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Lees ze hier:
Ik ben aan het eten – Mi moku
Jij bent dik – Sina suli
Jij bent goed – Sina pona
Lees ook:
– Dit zijn de oudste bomen van Nederland
– Nieuwe taal leren? Gebruik deze 7 ’taalhacks’
Als ik een stripheld zou zijn, zou ik er waarschijnlijk uitzien als op deze tekening. Mijn naam is Dennis Rijnvis. Ik ben schrijver, blogger en schreef als wetenschapsjournalist voor Quest en De Volkskrant. Op deze website deel ik inzichten over wetenschap, geschiedenis en zelfontwikkeling.