‘Veelvraat’ is niet alleen een bijnaam voor iemand die veel eet. Het is ook de naam van één van de meest ongrijpbare roofdieren op aarde.
De veelvraat is een wezel- of marterachtige, die door sommige wetenschappers wordt omschreven als het sterkste dier op aarde (in verhouding tot zijn grootte). Maar er is één probleem.
Veel wetenschappelijk onderzoek om dat te bewijzen is er niet. Het is namelijk bijna onmogelijk om de veelvraat te bestuderen. Geen dier kan zich namelijk zo goed verstoppen als deze marterachtige. In dit artikel lees je alles over de veelvraat.
De veelvraat: hoezo die naam?
De veelvraat – of gulo gulo – lijkt op een kruising tussen een kleine beer en een otter. Het roofdier leeft in uiterst noordelijke sneeuwgebieden zoals Alaska, Siberië, Noord-Rusland en Scandinavië. Hieronder zie je een filmpje van het dier.
Bij de naam veelvraat verwacht je misschien een dier dat dag en nacht bezig is met eten. Maar schijn bedriegt. De soortnaam heeft niets te maken met het eetpatroon van deze marterachtige.
De maaltijden van de veelvraat zijn helemaal niet zo gigantisch. Als de dieren een grote prooi zoals een hert of geit vangen, schrokken ze niet alles in één keer op. Ze scheuren het karkas in stukken en begraven het voedsel op verschillende plekken. Zo leggen ze een voedselvoorraad aan voor magere tijden.
De naam van het dier slaat dan ook niet op zijn eetgedrag, maar is afgeleid van het oud-Noorse woord Fjellfräs, wat bergkat betekent. Kortom: de veelvraat is eigenlijk helemaal geen veelvraat.
Niet groot, wel sterk
Echt groot zijn de dieren ook niet. Van kop tot staart worden veelvraten hooguit een meter lang, hun gewicht ligt rond de twintig kilo.
Geen formaat waar je meteen van onder de indruk raakt misschien. Toch heeft de veelvraat de reputatie van een sluwe krachtpatser. Zo beschikt hij over een paar kaken waarmee hij met gemak een bot kan doorbijten, of bevroren vlees kan verslinden. En met zijn klauwen houdt hij de grootste dieren op afstand.
Uit ooggetuigenverslagen van wetenschappers blijkt dat de ‘gulo gulo’ in staat is om met een flinke beet en een paar uithalen van zijn klauwen wolven en rendieren te doden.
Volgens sommige biologen is de veelvraat relatief gezien (in verhouding tot zijn grootte) het sterkste wezen op aarde. Veel onderzoek om dat te bewijzen is er niet, sterke verhalen des te meer.
Veelvraat bij slot door
De beroemde Britse bioloog John Krebs beschrijft in dit krantenartikel bijvoorbeeld hoe een veelvraat een berghut met gedroogd vlees plunderde in Brits-Columbia. Het dier zou de sloten op de deur simpelweg kapot hebben geknaagd.
De eigenaar plaatste daarna meteen klemmen bij de hut, maar dat hielp weinig. Een dag later trof hij in de hut weer een veelvraat aan , die met twee klemmen op zijn poten toch nog een stuk vlees probeerde weg te slepen.
Ook observeerde Krebbs naar eigen zeggen een veelvraat van amper 18 kilo die het karkas van een berggeit vele kilometers met zich meesleepte – over bergen, door dicht struikgewas en zelfs over een drukke autoweg. Andere onderzoekers beschrijven situaties waarbij jonge veelvraten boomstammen optillen, die twee mensen samen niet van de grond zouden krijgen.
GPS als oplossing
Als het over het gedrag van de veelvraat gaat, blijft het vaak bij dit soort anekdotes en verslagen van korte ontmoetingen. Dat heeft alles te maken met de ongrijpbaarheid van deze soort.
De dieren houden zich vaak schuil in holen in de sneeuw, en hun leefgebieden zijn gigantisch. Eén veelvraat kan een gebied bestrijken van 620 vierkante kilometer.
Confrontaties met mensen gaan de dieren uit de weg. Zelfs deskundigen die zich jarenlang hebben verdiept in de soort, mochten tot voor kort van geluk spreken als ze er één konden opsporen.
Pas nu enkele tientallen veelvraten zijn voorzien van gps-chips, wordt er langzaam meer duidelijk over de leefgewoontes van de soort.
Trektocht van 10.000 km
Zo slaagden onderzoekers van de Amerikaanse Wildlife Conservation Society erin om een veelvraat (na hem uit te schakelen met een verdovingspijltje) een gps-band om te doen en hem zes weken lang te volgen.
De tocht die de wetenschapper daarna registreerden, was verbluffend. Het dier doorkruiste binnen zes weken drie Amerikaanse staten (Wyoming, Montana en Idaho) en legde bijna 1000 kilometer af. Geen enkele andere diersoort legt op het land zulke grote afstanden af.
Maar nog steeds blijven de meeste veelvraten ‘onder de radar’. De grote vraag is dan ook hoe veel van de dieren er nog over zijn.
Wetenschappers vermoeden dat de gigantische leefgebieden van veelvraten in Amerika, Scandinavië en Rusland steeds meer in stukjes worden ‘geknipt’ door de aanleg van wegen, dorpen en skigebieden.
Toch staat de veelvraat nog niet op de lijst van bedreigde diersoorten, omdat er simpelweg geen betrouwbare cijfers over hun aantallen zijn. In veel landen is de jacht op het dier helaas nog gewoon toegestaan.
Lees ook:
Dit zijn de 9 meest zeldzame dieren op aarde
Waarom de naakte molrat ons mogelijk kan helpen om langer te leven
Als ik een stripheld zou zijn, zou ik er waarschijnlijk uitzien als op deze tekening. Mijn naam is Dennis Rijnvis. Ik ben schrijver, blogger en schreef als wetenschapsjournalist voor Quest en De Volkskrant. Op deze website deel ik inzichten over wetenschap, geschiedenis en zelfontwikkeling.