Waarom zeg je ‘gezondheid’ als iemand niest?

Vanochtend fietste ik naar het station van Delft. De zon scheen in mijn gezicht, en dan moet ik altijd niezen, vaak en hard. Zeker drie fietsers die me passeerden riepen hard ‘gezondheid!‘. Ik moest denken aan een stuk dat ik ooit voor het tijdschrift Quest schreef over de vraag: waarom wensen we iemand ‘gezondheid’ toe na het niezen? Hieronder lees het antwoord dat ik destijds schreef.

Waarom zeg je ‘gezondheid!’

De kreet ‘gezondheid!’ hebben we waarschijnlijk te danken aan paus Gregorius I. Toen Gregorius in 590 na Christus aan de macht kwam, was er net een epidemie van de pest uitgebroken in Rome. Niemand had destijds een idee van wat de ziekte veroorzaakte, en hoe het je het kon krijgen. De kreet ‘gezondheid!’ ontstond uit bijgeloof.

In de hoop de ziekte tegen te houden, spoorde de paus zijn onderdanen aan om hardop om een zegening van god te vragen wanneer ze werden geconfronteerd met de pest. Niezen werd in de middeleeuwen gezien als een eerste symptoom van de pest. Ook waren mensen als de dood voor rondvliegend speeksel. En dus ontstond er al snel een nieuw ritueel.  

Gezondheid na niezen: Kyri eleison

Niezende mensen werden begroet met de Latijnse spreuk ‘Kyri eleison’. Dat betekent ‘Heer ontferm u’, of – iets vrijer vertaald: ‘Gezondheid!’. Met deze kreet vroegen omstanders dus in feite aan god om mededogen voor de niezende persoon.

En in feite doen we dat vandaag de dag nog steeds. De kreet gezondheid is door het advies van Paus Gregorius uitgegroeid tot een traditie waar we ons in de eenentwintigste eeuw nog steeds aan houden.

Je zou dus kunnen zeggen dat de mensen die mij vandaag voor het station van Delft ‘gezondheid’ toewensten zijn beïnvloed door pestepidemie in de zesde eeuw na Christus.

Quest maakte uiteindelijk dit geweldige filmpje bij de vraag: waarom zeg je gezondheid als iemand niest?

Lees ook:

– Hoe ontstaat een ochtenderectie eigenlijk?