Eén van de meest zeldzame planten van Nederland groeit op een geheime locatie. Slechts een paar mensen in Nederland weten waar je de zogenoemde berggamander kunt vinden.
Ze komen aan het woord in deze podcast van NRC, die ik onlangs luisterde. Het verhaal intrigeerde me. Het zou zo uit een boek kunnen komen. Want wat is er aan de hand?
Wetenschappers van de Radboud Universiteit Nijmegen hebben eind 2021 een paar stekjes van een berggamander geplant in Limburg. De exacte locatie moet strikt geheim blijven om te voorkomen dat mensen de stekjes beschadigen of stiekem meenemen naar huis.
Zeldzame planten: van berggamander tot wilgalant
De berggamander is misschien wel de meest zeldzame plant van Nederland. Het is een kleine struik met lange stengels waar kleine puntige blaadjes aan groeien. Tot voor kort groeide er maar één exemplaar in ons land, op een rotswand van de Bemelerberg in het zuiden van Limburg.
Dat plantje werd in de jaren twintig van de vorige eeuw al ontdekt door twee biologen. Ze publiceerden er in de jaren twintig van de vorige eeuw een wetenschappelijke studie over in het tijdschrift De levende natuur. Dat artikel kun je hier nog vinden.
De eenzame berggamander op de Bemelerberg was destijds al het enige exemplaar van de soort in Nederland. En dat bleef zo, bijna 100 jaar lang. Kortom: van alle zeldzame planten is dit wel de meest unieke.
Er had maar één schaap een flinke hap van de struik hoeven nemen. Er had maar één verdwaalde vandaal de wortels uit de grond hoeven trekken. De berggamander was dan van een zeldzame plant gedegradeerd tot een in Nederland uitgestorven plant.
Wat als zeldzame planten uitsterven?
Inmiddels heeft die ene berggamander versterking gekregen. De wetenschappers die de nieuwe stekjes op de Bemelerberg hebben geplant, willen voorkomen dat de soort uit Nederland verdwijnt. Misschien denk je: wat maakt dat uit, een plantje meer of minder?
Maar volgens projectleider Nils van Rooijen is de kans groot dat andere organismen in het ecosysteem afhankelijk zijn van de berggamander. Dat kunnen bijvoorbeeld bladluizen zijn, of specifieke insecten. Als de zeldzame plant uitsterft, kunnen deze diertjes ook uit de omgeving verdwijnen.
Hoewel er nu wat meer berggamanders in Nederland groeien, staat de plantsoort nog steeds op de Rode lijst van zeldzame planten. Ook hebben de wetenschappers zaden van de berggamander opgeslagen in de Nationale Zadencollectie, een soort archief van alle bedreigde plantsoorten in Nederland.
Dit zijn nog 5 zeldzame planten
Mochten de plantjes op de Bemelerberg toch niet overleven, dan kunnen er dus opnieuw stekjes worden geplant. En mocht je toch in de verleiding komen om naar Limburg te trekken om een berggamander te plukken voor je privécollectie van zeldzame planten…
Bespaar jezelf de moeite. De Bemelerberg is een beschermd natuurgebied. Je mag alleen naar binnen onder begeleiding van een boswachter. Als je zeldzame planten wil ontdekken, kun je wel elders je geluk beproeven.
Dit zijn nog 4 zeldzame planten in Nederland die al bijna opgegeven waren.
Rood bosvogeltje
Dit kleine plantje met een paarse orchidee-achtige bloem is sinds kort weer terug in Nederland. Er zijn een paar exemplaren aangeplant in de Tenellaplas bij Rockanje.
De wilgalant
Deze prachtige gele bloem met lange stengelachtige bladeren komt alleen nog sporadisch voor in Zuid-Limburg. Sommige wetenschappers vermoeden zelfs dat de bloem inmiddels is uitgestorven.
Brede raai
Deze bijzondere ‘eenjarige plant’ met eiervormige bladeren voltooit zijn levenscyclus binnen een jaar. De plant komt alleen nog af en toe voor in Zuid-Limburg.
Akkerviltkruit
Deze mysterieuze plant met trosvormige stengels en dunne witte beharing was al opgegeven door wetenschappers. Maar inmiddels groeien er weer enkele exemplaren langs de Duitse grens in Limburg en Twente.
Smal longkruid
Klinkt als onkruid, maar dat is het zeker niet. Deze planten met paarse bloemen vind je sinds kort weer in Beek-Ubbergen op de Wylerberg.
Rode bremraap
Deze plant is extra bijzonder. Het is een parasiet met schubvormige bladeren die zich vastmaakt aan de wortels van andere planten. Toch zijn onderzoekers dolblij als ze er eentje vinden, zo blijkt uit het filmpje hieronder.
Lees ook:
Als ik een stripheld zou zijn, zou ik er waarschijnlijk uitzien als op deze tekening. Mijn naam is Dennis Rijnvis. Ik ben schrijver, blogger en schreef als wetenschapsjournalist voor Quest en De Volkskrant. Op deze website deel ik inzichten over wetenschap, geschiedenis en zelfontwikkeling.